Jako osoba poszkodowana w wypadku przeważnie zdajesz sobie sprawę, że szkodę musisz zgłosić do ubezpieczyciela sprawcy. Wiesz także, że wypłaci Ci on odszkodowanie. Dokonujesz więc zgłoszenia, otrzymujesz odszkodowanie i… w ten sposób trafia do Ciebie znacznie mniej pieniędzy niż tak naprawdę Ci się należy. Wszystko dlatego, że roszczenia przysługujące poszkodowanemu nie ograniczają się tylko do odszkodowania. Zwykle należy Ci się o wiele więcej.
Roszczenia przysługujące poszkodowanemu – czego można się domagać?
Większość poszkodowanych nie ma prawniczego wykształcenia. Trudno więc oczekiwać, że każdy z nich będzie znał nazwy wszystkich przysługujących mu roszczeń i wiedział, czego dokładnie może się domagać.
Problem w tym, że jest to idealny dowód na to, że nieznajomość prawa rzeczywiście szkodzi. Być może jak wiele innych osób uważasz, że od ubezpieczyciela otrzymuje się po prostu odszkodowanie. I nic dziwnego, bo to nazwa, której powszechnie używa się najczęściej. Rzecz w tym, że ubezpieczyciel z własnej woli nie przypomni Ci o możliwości zgłoszenia wielu innych roszczeń. A tych jest naprawdę sporo. Jako osoba poszkodowana możesz otrzymać:
- odszkodowanie,
- stosowne odszkodowanie
- zadośćuczynienie,
- renta.
Nie oznacza to jednak, że w każdej sytuacji masz prawo ubiegać się o wszystkie te świadczenia. Na pewno jednak w większości przypadków należy Ci się jeszcze coś poza samym odszkodowaniem. Co dokładnie? To będziesz w stanie ocenić, znając zasady związane z każdym z tych roszczeń. Wszystkie szczegóły zostały omówione poniżej.
Odszkodowanie – kiedy Ci się należy?
Zacznijmy od tego najbardziej znanego świadczenia, czyli odszkodowania. Jak wskazuje sama nazwa, przysługuje Ci ono za poniesione szkody.
Rozróżnienie zwykle jest proste: konsekwencje zdarzenia dzieli się właśnie na szkody, czyli skutki materialne oraz krzywdy – następstwa niezwiązane ze sferą finansową.
Szkodami będą więc te kwestie, które mają bezpośredni wpływ na Twoją sytuację majątkowa. Przepisy dodają tu jednak dodatkowe kryteria – chodzi tu tylko o normalne następstwa działania lub zaniechania, z których szkoda wynikła. Czasami też w tym kontekście spotkasz się z innym pojęciem, takim jak koszty celowe i konieczne.
Wysokość odszkodowania ustala się więc w ten sposób, że najpierw ocenia się, które szkody można uznać za normalne następstwa wypadku. Następnie wszystkie je się ze sobą sumuje. Końcowy wynik to właśnie wysokość należnego Ci odszkodowania. Wypłacając ustaloną w ten sposób kwotę, ubezpieczyciel ma bowiem za zadanie przywrócić Twój majątek do stanu sprzed wypadku, czyli właśnie naprawić finansowe straty związane z całym zdarzeniem.
Istnieje przy tym duże ryzyko, że zgłaszając szkodę na własną rękę, zapomnisz o uwzględnieniu wielu kwestii, za które należą Ci się pieniądze. W praktyce bowiem przy ustalaniu wysokości odszkodowania uwzględnia się:
- uszkodzone mienie (np. auto, zniszczony telefon, ubrania itd.),
- koszty leczenia i rehabilitacji (w wielu przypadkach możesz domagać się także zwrotu kosztów leczenia w prywatnych placówkach medycznych),
- koszty opieki,
- wydatki na dojazd z i do placówek medycznych,
- utracone zarobki,
- koszty przystosowania mieszkania do szczególnych potrzeb,
- cena zakupu specjalistycznego sprzętu (np. łóżka rehabilitacyjnego czy wózka inwalidzkiego).
Jak widzisz, pominięcie wielu tych kwestii może znacząco przełożyć się na wysokość odszkodowania. Większość osób nie pamięta np. by przy jego obliczaniu uwzględnić utracone zarobki czy koszty dojazdów do placówek. A przecież to wszystko również są wydatki, które nie byłyby konieczne, gdyby wypadek nie miał miejsca. Co za tym idzie – powinien pokryć je ubezpieczyciel.
Stosowne odszkodowanie – świadczenie dla rodziny poszkodowanego
Pewien specyficzny rodzaj odszkodowania może przysługiwać Ci także w razie śmierci bliskiej osoby będącej poszkodowanym. To wszystko jednak pod warunkiem, że taka strata doprowadziła do znacznego pogorszenia się Twojej sytuacji życiowej.
Jak już wiesz, pojęcie „odszkodowanie” odnosi się do sfery finansowej. W przypadku stosownego odszkodowania jest jednak nieco inaczej.
Wprawdzie prawo do takiego świadczenia rzeczywiście możesz uzyskać np. gdy zmarły był głównym żywicielem rodziny (a więc jego strata jest dla Ciebie wyraźnie odczuwalna pod kątem ekonomicznym). Z drugiej strony sądy często stają na stanowisku, że takie świadczenie nie jest aż tak ściśle związane ze sferą materialną.
Przykładowo w bardzo starym już wyroku, bo z 8 maja 1969 r. Sąd Najwyższy uznał, że:
Jeżeli członek rodziny dozna na skutek silnego wstrząsu psychicznego spowodowanego tragiczną śmiercią osoby najbliższej znaczniejszych zmian w stanie zdrowia, to zachodzą przesłanki do zasądzenia na jego rzecz odszkodowania przewidzianego w art. 446 § 3 k.c.
Podobnie o stosowne odszkodowanie możesz się ubiegać np. gdy wskutek śmierci bliskiej osoby utracisz pomoc w wychowaniu dzieci czy choćby prowadzeniu wspólnego biznesu.
Zadośćuczynienie za doznane krzywdy
Skoro w poprzednim akapicie została poruszona kwestia niematerialnych konsekwencji wypadku, to warto w dalszej kolejności odnieść się właśnie do zadośćuczynienia. Jest to bowiem nic innego jak rekompensata za skutki dotyczące sfery psychicznej i fizycznej.
Zadośćuczynienie powinno więc wynagrodzić Ci poniesione krzywdy. Taką krzywdą może być chociażby trauma, depresja wywołana wypadkiem czy kalectwem, ból podczas leczenia lub rekonwalescencji albo niskie poczucie własnej wartości spowodowane pojawieniem się oszpecających blizn na ciele. Możesz otrzymać je także w razie utraty bliskiej osoby.
To często właśnie szkoda niematerialna jest dla Ciebie najbardziej dotkliwą konsekwencją wypadku. Niestety nie można ich naprawić tak łatwo jak w przypadku odszkodowania. Tutaj nie wystarczy wypłata konkretnej ilości pieniędzy. Jednocześnie nie znaleziono lepszego sposobu na choć częściowe wynagrodzenie Ci tego typu przeżyć.
Zadośćuczynienie zawsze określa się, biorąc pod uwagę okoliczności konkretnej sprawy. W końcu chodzi o to, by wypłacona kwota jak najlepiej wynagrodziła Ci przebyte doświadczenia. Z tego powodu istnieje naprawdę wiele czynników, od których zależy wysokość zadośćuczynienia. Ze względu na indywidualne podejście do każdego przypadku kwoty przyznane poszkodowanym w dwóch podobnych sprawach mogą mocno się od siebie różnić. Podstawowa zasada zawsze jednak jest taka sama: zadośćuczynienie powinno być „ekonomicznie odczuwalne”, a jednocześnie nie może być też nadmiernie wygórowane.
3 przypadki, kiedy możesz otrzymać rentę
Kolejne roszczenia przysługujące poszkodowanemu można zbiorczo określić jako „renta”. Tak naprawdę bowiem ten podpunkt da się podzielić aż na 3 kategorie.
Przede wszystkim renta będzie Ci się należeć, gdy ze względu na całe zdarzenie zwiększą się Twoje potrzeby albo zmniejszą widoki powodzenia na przyszłość. Prawo do renty możesz mieć więc np. gdy staniesz się osobą niepełnosprawną albo przez określony czas nie będziesz w stanie (całkowicie lub częściowo) wykonywać swojej pracy.
W przeciwieństwie do odszkodowania, które otrzymujesz jednorazowo, rentę co do zasady wypłaca się cyklicznie aż do chwili, gdy ustaną podstawy do jej wypłacania (np. odzyskasz pełną sprawność). Warto jednak dodać, że czasami korzystna może się okazać kapitalizacja renty, czyli zamienienie tych cyklicznych wypłat na jedną, większą. Zwykle oznacza to naprawdę duży zastrzyk gotówki, który może Ci umożliwić np. otwarcie własnego biznesu.
Obok wspomnianych rent istnieje jeszcze jedna – renta alimentacyjna. Będzie Ci przysługiwać w razie śmierci poszkodowanego, jeśli ciążył na nim względem Ciebie obowiązek alimentacyjny.
Roszczenia przysługujące poszkodowanemu – podsumowanie
- Jako osoba poszkodowana zwykle możesz otrzymać znacznie więcej niż tylko samo odszkodowanie. Przepisy przewidują także takie świadczenia jak zadośćuczynienie i renta. Ubezpieczyciel na pewno nie przypomni Ci jednak z własnej woli, że możesz ubiegać się o coś poza samym odszkodowaniem. To w Twoim interesie leży zadbanie o znajomość przysługujących Ci praw.
- Odszkodowanie powinno zrekompensować wszystkie konsekwencje finansowe związane z wypadkiem, a więc przywrócić Twój majątek do stanu sprzed tego zdarzenia. Oznacza to, że wypłacona kwota musi pokryć m.in. koszty leczenia, specjalistycznej opieki czy utracony dochód.
- Jeśli w wypadku zmarła bliska Ci osoba, to możesz ubiegać się o tzw. stosowne odszkodowanie. Wszystko jednak pod warunkiem, że śmierć poszkodowanego wiązała się ze znacznym pogorszeniem się Twojej sytuacji życiowej.
- Krzywdy, a więc niematerialne konsekwencje wypadku zrekompensuje Ci natomiast zadośćuczynienie. Jego wysokość ustala się, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności Twojej sprawy. Zawsze jednak musi być ono ekonomicznie odczuwalne, a jednocześnie nie nadmiernie wygórowane.
- Oprócz wyżej wymienionych świadczeń może przysługiwać Ci także renta. Masz do niej prawo w 3 przypadkach: gdy zwiększą się Twoje potrzeby, zmniejszą Twoje widoki powodzenia na przyszłość albo gdy zmarły poszkodowany miał względem Ciebie obowiązek alimentacyjny. Rentę co do zasady wypłaca się nie jednorazowo, a cyklicznie.
