Odszkodowanie dla dzieci osób represjonowanych w PRL. Sprawdź, kiedy możesz otrzymać odszkodowanie za represje komunistyczne!

Represjonowanemu w czasach PRL przysługuje rekompensata pieniężna od Skarbu Państwa. Zdarza się jednak, że taka osoba zmarła, nim zaczęła ubiegać się o należne jej pieniądze. Zgodnie z przepisami uprawnienie to przechodzi wówczas na jej najbliższych. Oznacza to, że jeśli to Twój zmarły rodzic był poddawany represjom w trakcie reżimu komunistycznego, teraz Ty możesz wystąpić z odpowiednim wnioskiem. Jak wygląda cała procedura? Co zrobić, by odszkodowanie dla dzieci osób represjonowanych w PRL było jak największe? I czy w ogóle odszkodowanie to jedyne świadczenie, do którego masz prawo?

Czym jest odszkodowanie dla represjonowanych?

Odszkodowanie dla osób represjonowanych w czasach komunizmu ma za zadanie naprawić poniesione przez nich szkody. Tyle w największym skrócie. A co to oznacza w praktyce?

PRL to czas, kiedy wiele osób było skazywanych lub internowanych z uwagi na swoją działalność na rzecz niepodległego państwa polskiego. Tacy ludzie ponosili konkretne straty finansowe – np. nie byli w stanie pracować lub tracili majątek. Odszkodowanie ma za zadanie tę sytuację naprawić –  doprowadzić majątek represjonowanego do takiego stanu, jak gdyby nigdy nie był tym represjom poddawany.

Wypłata odszkodowania to jednak zdecydowanie nie wszystko. Najpoważniejsze konsekwencje represji związane były przecież nie tyle z majątkiem, co ze sferą niematerialną. Mowa tu o cierpieniu psychicznym i fizycznym, często trwającym wiele lat, a nawet odciskającym piętno na całe życie. Oczywiście żadne pieniądze nie są w stanie cofnąć czasu, ale żeby choć po części zrekompensować te krzywdy, przepisy przewidują konkretne świadczenie  – zadośćuczynienie za represje komunistyczne.

Oznacza to że represjonowanemu przysługują 2 osobne roszczenia: roszczenie o odszkodowanie powiązane ze sferą majątkową i roszczenie o zadośćuczynienie za doznane krzywdy.

Komu przysługuje uprawnienie do odszkodowania za represje w PRL?

Tzw. ustawa lutowa przewiduje szereg przypadków, w których można otrzymać od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesione szkody oraz zadośćuczynienie za krzywdy związane z represjami. Będą to:

1. Osoby, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia wydanego w czasach komunizmu (od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r) . Mowa tu o tych represjonowanych, którzy działali na rzecz niepodległej Polski lub stawiali opór przeciwko kolektywizacji wsi i obowiązkowym dostawom. Często z tego powodu wydawano wobec nich orzeczenia, takie jak choćby wyroki skazujące czy postanowienia o konfiskacie mienia. Ustawa jednak wyraźnie wskazuje, że takim osobom przysługuje odszkodowanie pod warunkiem wcześniejszego stwierdzenia nieważności wydanego wobec nich orzeczenia.
2. Osoby internowane w związku z wprowadzeniem stanu wojennego;
3. Osoby, które w konsekwencji działań na rzecz niepodległej Polski przymusowo pełniły czynną służbę wojskową w okresie 1 listopada 1982-28 lutego 1983 roku;
4. Osoby mieszkające obecnie lub w chwili śmierci w Polsce, a także osoby w latach 1 stycznia 1944 r. do dnia 31 grudnia 1956 r. mieszkające w granicach Polski ustalonych w Traktacie Ryskim i poddawane represjom ze względu na działalność na rzecz niepodległej Polski.

Przepisy jasno też wspominają, że jeżeli osoba spełniająca wyżej wymienione wymogi nie żyje, uprawnienie do odszkodowania i zadośćuczynienia przechodzi na jej najbliższych. Do tej kategorii należą m.in. właśnie dzieci.

Odszkodowanie dla dzieci osób represjonowanych – kiedy można o nie wystąpić?

Biorąc pod uwagę, że od czasu represji minęło naprawdę wiele lat, coraz częściej zdarza się, że osoba poddawana represjom nie może samodzielnie wystąpić o odszkodowanie oraz zadośćuczynienie. W wielu przypadkach bliscy represjonowanego dowiadują się o takim prawie dopiero po jego śmierci.

Z samego wstępu tego artykułu wiesz już jednak, że śmierć osoby represjonowanej nie odbiera możliwości uzyskania odszkodowania. Roszczenie to przechodzi na członków jego najbliższej rodziny – małżonka, dzieci i rodziców. Jako dziecko represjonowanego również możesz mieć więc prawo wystąpienia z żądaniem o odszkodowanie.

Co więcej, w szczególnym przypadku także dzieci żyjących represjonowanych będą uprawnione do finansowej rekompensaty. Mowa tu o dzieciach:

• urodzonych lub przebywających z mamą w więzieniu i tzw. innych miejscach odosobnienia w czasach komunizmu na podstawie orzeczenia, które uznano za nieważne;
• których matki w okresie ciąży przebywały w więzieniu lub w innych miejscach odosobnienia na podstawie orzeczenia uznanego później za nieważne.

O co mogą ubiegać się bliscy represjonowanych w okresie PRL? Zadośćuczynienie i odszkodowanie od skarbu Państwa to nie jedyna rekompensata

Wiesz już, że dzieciom zmarłego represjonowanego przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie oraz zadośćuczynienie. Możesz o nie wystąpić nie tylko, gdy Twój rodzic doznał szkód i krzywd w wyniku wykonania orzeczenia lub decyzji, ale także gdy takie szkody pojawiły się z uwagi na samo wydanie orzeczenia.

Nie brak też sytuacji, w których represje doprowadziły do śmierci Twojego rodzica. Wówczas możesz nie tylko wystąpić z wnioskiem o odszkodowanie i zadośćuczynienie od Skarbu Państwa. Masz prawo domagać się również pokrycia całości lub części kosztów symbolicznego upamiętnienia takiej osoby. Przepisy stawiają jednak konkretny wymóg – śmierć musiała być wynikiem wykonania orzeczenia uznanego za nieważne (np. Twój rodzic zmarł w więzieniu, do którego trafił w związku z wyrokiem skazującym za działania na rzecz państwa polskiego w okresie PRL).

Kolejne uprawnienie odnosi się do zwrotu utraconego mienia. Bardzo często w czasach masowych represji orzekano przepadek lub konfiskatę majątku na rzecz Skarbu Państwa. Czasami też konkretne przedmioty zatrzymywano już w toku postępowania. Przepisy uprawniają Cię więc do wystąpienia o zwrot tego mienia lub jego równowartości, gdyby fizyczny zwrot okazał się niemożliwy.

Jak dziecko może uzyskać odszkodowanie od Skarbu Państwa, czyli unieważnienie wyroku i wniosek o odszkodowanie za represje stalinowskie

Ustawa przewiduje kilka sytuacji, w których osoba represjonowana ma prawo do zadośćuczynienia i odszkodowania od Skarbu Państwa. Najczęściej jednak dotyczy to sytuacji związanej z wydaniem orzeczenia w trakcie trwania reżimu komunistycznego.

Przepisy wprawdzie wprost stanowią, że:

Uznaje się za nieważne orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub przez organy pozasądowe w okresie od rozpoczęcia ich działalności na ziemiach polskich, począwszy od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r., jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo orzeczenie wydano z powodu takiej działalności, jak również orzeczenia wydane za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom.

Wbrew pozorom jednak sam fakt, że dany wyrok spełnia powyższe warunki, nie wystarczy. By na tej podstawie otrzymać odszkodowanie, zadośćuczynienie i ewentualne inne roszczenia, musisz jeszcze uzyskać formalne potwierdzenie, że takie orzeczenie jest nieważne.

Krok 1.: do uzyskania odszkodowania za represje komunistyczne – stwierdzenie nieważności orzeczenia

Oznacza to, że w pierwszej kolejności musisz uruchomić postępowanie o stwierdzenie nieważności komunistycznego orzeczenia. Jeśli sąd przychyli się do wniosku, będzie to równoznaczne z uniewinnieniem. Tym samym przepisy otwierają możliwość zrehabilitowania osób represjonowanych – za sprawą ich własnego działania lub z inicjatywy ich bliskich.

Wniosek w sprawie stwierdzenia nieważności orzeczenia może bowiem złożyć nie tylko represjonowany, ale także osoby uprawnione do świadczeń od Skarbu Państwa po jego śmierci (małżonek, dzieci oraz rodzice).  W zależności od konkretnej sprawy takie pismo składa się do odpowiedniego sądu okręgowego lub wojskowego.

Możesz ustalić odpowiedni sąd samodzielnie i samodzielnie też przygotować wniosek. Alternatywa to skorzystanie z pomocy prawnika. Ta druga opcja może okazać się dobrym rozwiązaniem przede wszystkim, gdy nie dysponujesz potrzebnymi dokumentami i musisz uzyskać je z Instytutu Pamięci Narodowej. Na pomoc adwokata decydują się także osoby, które nie chcą martwić się o jakiekolwiek formalności, mieć pewność, że nic nie umknęło ich uwadze i że sprawa znajduje się w rękach profesjonalistów.

Krok 2.: wystąpienie o zadośćuczynienie i odszkodowanie za represję jako dziecko represjonowanego

Kiedy sąd stwierdzi nieważność komunistycznego orzeczenia i takie postanowienie stanie się prawomocne, masz już ograniczony czas działania. O odszkodowanie i zadośćuczynienie za represje możesz się ubiegać w ciągu 10 lat – to termin przedawnienia przewidziany przez przepisy.

Odszkodowanie dla Represjonowanych: jak uzyskać odpowiednio wysokie odszkodowanie i zadośćuczynienie za represjonowanie w czasach PRL?

Kolejne ważne pytanie brzmi: ile właściwie możesz się domagać i jak zadbać, by uzyskana kwota była maksymalna? Do 9 marca 2011 roku istniały konkretne ograniczenia. Zgodnie z ustawą lutową odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznane krzywdy nie mogło przekraczać 25.000 złotych. To stosunkowo niewiele. Na szczęście w marcu 2011 roku próg 25.000 złotych został zniesiony. Obecnie nie ma więc żadnego górnego limitu narzuconego przez przepisy. Wypłacone pieniądze mogą tym samym w pełni odpowiadać szkodom i krzywdom represjonowanych w okresie PRL.

A jak określa się te kwoty? Kwestia odszkodowania za internowanie i represje jest analogiczna co w wielu innych sprawach. Krótko mówiąc teoretycznie wystarczy ustalić wartość strat i kosztów związanych z represjami. Ta suma będzie odpowiadać wysokości należnego odszkodowania.

Całą sprawę komplikuje jednak pewien ważny czynnik, a jest nim czas. 100 złotych 60 lat temu to nie to samo co 100 zł teraz. Co więcej, po tylu latach trudno jest nawet pamiętać o wszystkich stratach, a co dopiero wciąż dysponować dowodami, które pozwolą wykazać ich wysokość. A polskie przepisy wyraźnie stanowią, że jeśli dana strona ma w konkretnej sprawie interes (czyli w tym przypadku uzyskanie odszkodowania), to ona musi zatroszczyć się o wszystkie niezbędne dowody.

A co z rekompensatą za krzywdy? Tutaj problemy są podobne. Po pierwsze, praktyka wyróżnia naprawdę wiele czynników, od których zależy wysokość zadośćuczynienia. Nie ma przy tym żadnych prostych wyliczeń i pod uwagę zawsze trzeba brać indywidualną sytuację konkretnej osoby.

To znów rodzi wiele problemów. Nie tylko pod kątem gromadzenia odpowiednich dowodów. Sam represjonowany po tylu latach mógłby mieć trudności ze szczegółowym przypomnieniem sobie, jak czuł się w trakcie represji. A tym bardziej jak taką precyzję masz zachować Ty jako jego dziecko, a nie ktoś, kto osobiście doświadczył tych ciężkich chwil.

O jakich kwotach jednak mowa? Zwykle będzie to około kilkudziesięciu do kilkuset tysięcy złotych. Choć oczywiście bywają i wyjątki od tej reguły – zarówno zasądzenia zaledwie kilkuset złotych, co i kwot milionowych.

Jak kancelaria może pomóc otrzymać odszkodowanie za internowanie i zadośćuczynienie od Skarbu Państwa?

Nie ma co ukrywać: sprawy związane z uznawaniem za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległej Polski mogą wydawać się skomplikowane i stresujące dla osoby bez wykształcenia prawniczego. I to przynajmniej z kilku powodów.

1. Zanim w ogóle będzie można starać się o odszkodowanie, trzeba wystąpić o stwierdzenie nieważności orzeczenia. A to może stwarzać konkretne problemy pod kątem zgromadzenia dowodów, sporządzenia samego pisma spełniającego wymogi formalne i ustalenia, który sąd jest właściwy w konkretnej sprawie;
2. Jeśli już wydane zostanie postanowienie sądu o unieważnienie orzeczenia, rozpoczyna się jeszcze trudniejszy etap. Musisz ustalić, jaka dokładnie kwota przysługuje Ci tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia. I przekonać do tego sąd, co wcale nie należy do najprostszych zadań, biorąc pod uwagę czas, jaki minął od momentu represji i nieprecyzyjne zasady ustalania wysokości zadośćuczynienia.

Do tego dodajmy fakt, że wiele zależy od Twojej argumentacji i zgromadzonych dowodów. Bez wiedzy prawniczej, doświadczenia w podobnych sprawach i znajomości orzeczeń, które zapadły w poprzednich latach może Ci być trudno uzasadnić swój wniosek.

Pomoc kancelarii prawnej nie jest wymagana przez żaden przepis. Może jednak zdecydowanie okazać się dużym ułatwieniem i na etapie uznania za nieważne orzeczeń wydanych przez komunistyczne władze, i później – w momencie ubiegania się o należne Ci roszczenia.

Prawnik w Twoim imieniu:

• zajmie się poszukiwaniem i analizą archiwalnych dokumentów;
• przygotuje wniosek o unieważnienie orzeczenia;
• będzie reprezentować Cię w toku tego postępowania;
• ustali, jakiej wysokości odszkodowanie i zadośćuczynienie możesz otrzymać;
• zgromadzi odpowiednie dowody na poparcie tych argumentów;
• przygotuje wniosek;
• będzie reprezentować Cię w toku tego postępowania;
• sprawdzi, czy nie przysługują Ci dodatkowe roszczenia (np. zwrot utraconego mienia) i je również uwzględni we wniosku – krótko mówiąc: zadba, by żadna istotna kwestia w Twojej sprawie nie została pominięta;
• pozostanie z Tobą w stałym kontakcie, czuwając nad przebiegiem sprawy, odciążając Cię od formalności i oszczędzając Ci mnóstwo czasu oraz stresu.

W naszej kancelarii działamy właśnie zgodnie z wyżej wymienionymi zasadami. Nie bez powodu podejmujemy się tego rodzaju spraw. Od lat unieważniamy komunistyczne orzeczenia i występujemy o należne rekompensaty. Mamy wiec doświadczenie w pomocy represjonowanym, a to pozwala nam działać skutecznie. Jeśli też jesteś dzieckiem osoby represjonowanej w czasach PRL, napisz do nas – za darmo zweryfikujemy, czy Ty również masz szansę na uzyskanie rekompensaty od Skarbu Państwa.