Uzyskaliśmy ponad 320.000 złotych za represje komunistyczne dla działaczy NSZZ Solidarność [case study]

Represje komunistyczne bardzo często dotykały członków NSZZ Solidarność, którzy aktywnie sprzeciwiali się reżimowi PRL. I choć od czasu ogłoszenia stanu wojennego w Polsce minęło wiele lat, takie osoby wciąż mogą wystąpić o rekompensatę od Skarbu Państwa. Co więcej, w niektórych przypadkach istnieje nawet możliwość wspólnego złożenia wniosku zamiast prowadzenia osobnych postępowań dla każdego z represjonowanych. Tak było w sprawie, w której reprezentowaliśmy kilku działaczy NSZZ Solidarność oraz ich najbliższych. Nasze działania zaowocowały uzyskaniem kwoty ponad 320.000 złotych. Jak to się stało i jakim wyzwaniom musieliśmy sprostać – wszystko to omawiamy szczegółowo w tym artykule.

Grupowy wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie dla działaczy NSZZ Solidarność poddanych przymusowej służbie wojskowej – co dokładnie się wydarzyło?

Sprawa dotyczyła 5 represjonowanych, którzy w latach 1980-1982 byli działaczami NSZZ Solidarność. Ich aktywność skupiała się na dążeniu do demokratyzacji systemu politycznego w Polsce i uwolnieniu kraju spod wpływów ZSRR.

W związku ze swoją działalnością członkowie NSZZ Solidarność w 1982 roku zostali poddani 3-miesięcznej, przymusowej służbie wojskowej. W ten sposób władze komunistyczne chciały odizolować działaczy od społeczeństwa i uniemożliwić im organizowanie demonstracji 13 grudnia 1982 roku.

W tym miejscu warto przypomnieć, że prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia przysługuje nie tylko osobom, wobec których wydano komunistyczne orzeczenie. Zgodnie z ustawą lutową rekompensatę mogą uzyskać również m.in. osoby, które w okresie 1.11.1982-28.02.1983 r. pełniły czynną służbę wojskową z uwagi na swoją działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Z jakimi wyzwaniami wiązała się ta sprawa?

Kiedy represjonowani zgłosili się po pomoc do naszej kancelarii, zastanawiali się między innymi:

• Jak mają ubiegać się o rekompensatę od Skarbu Państwa – w jednym wniosku, czy składając pisma osobno, dla każdego represjonowanego?
• Co zrobić w sytuacji, gdy jeden z represjonowanych już nie żyje?
• Jakie roszczenia przysługują represjonowanym oraz ich bliskim?
• Jakie dowody muszą zgromadzić, by sąd przyznał im świadczenia adekwatne do stopnia poniesionych szkód i krzywd?

Wyzwanie 1.: osobne postępowanie dla każdego z represjonowanych czy grupowy wniosek dla wszystkich działaczy NSZZ Solidarność?

Cała piątka represjonowanych była wcielona do przymusowej służby wojskowej, do tego samego oddziału i na ten sam czas. Z tego powodu działacze NSZZ Solidarność byli też poddawani tym samym represjom, a zakres krzywd doświadczanych przez każdego z nich pozostawał do siebie zbliżony.

Ustaliliśmy więc, że możliwe jest wystąpienie z jednym grupowym wnioskiem, zamiast składania 5 osobnych. Dzięki temu sąd mógł rozpatrzyć wszystkie dowody i okoliczności w jednym postępowaniu.

Wyzwanie 2.: co zrobić w sytuacji, gdy jeden z represjonowanych już nie żyje?

Jeden z działaczy NSZZ Solidarność nie żył już w momencie powierzenia naszej sprawy kancelarii. Przepisy ustawy lutowej wyraźnie jednak wskazują, że w razie śmierci represjonowanego prawo do odszkodowania oraz prawdo do zadośćuczynienia przechodzi na jego najbliższych.

Zmarły represjonowany pozostawił po sobie dziecko i żonę. I to właśnie te osoby mogły zgodnie z przepisami ubiegać się o odszkodowanie za represje oraz zadośćuczynienie – każde miało prawo do połowy kwoty, jaką otrzymałby sam represjonowany. Do naszych zadań należało więc ustalenie wysokości świadczeń.

Wyzwanie 3.: jakie roszczenia przysługują od Skarbu Państwa w związku z represjami?  

Zgodnie z przepisami represjonowani mogą ubiegać się o dwa rodzaje świadczeń – za szkody majątkowe oraz za niematerialne następstwa represji.

Musieliśmy więc ustalić, czy przymusowa służba wojskowa wiązała się dla działaczy NSZZ Solidarność m.in. z niemożnością wykonywania pracy zawodowej, a tym samym utratą wynagrodzenia oraz z innymi szkodami majątkowymi. Jeśli tak, mieli oni prawo wystąpić o odszkodowanie.

Drugim świadczeniem było zadośćuczynienie za krzywdy, czyli niematerialne konsekwencje represji. W tym kontekście znaczenie miał m.in. czas trwania krzywd, ich wpływ na dalsze życie, wiek represjonowanych czy ich sytuacja osobista. Sprawy nie ułatwiał fakt, że od czasu represji minęło wiele lat, a jeden z represjonowanych zmarł jeszcze przed uruchomieniem postępowania, więc ocenienie stopnia poniesionych przez niego krzywd było dużym wyzwaniem.

Wyzwanie 4.: jakie dowody zgromadziliśmy, by przekonać sąd do przyznania represjonowanym wysokich świadczeń?

Zgodnie z jedną z podstawowych zasad formułowanych przez przepisy, to osoba ubiegająca się o pieniądze musi zadbać o udowodnienie, ile tak naprawdę jej się należy. Oznacza to, że to właśnie na represjonowanych ciążył obowiązek przedstawienia właściwych dowodów.

W tej sprawie kluczowe były materiały archiwalne IPN, księga ewidencyjna pułku i książeczki wojskowe. Sami represjonowani złożyli też obszerne zeznania, tak samo jak najbliżsi zmarłego. Takie dowody pozwoliły stworzyć spójny obraz sytuacji i nie pozostawić wątpliwości co do skali represji, jakim byli poddawani nasi klienci.

Duży sukces naszej kancelarii – ponad 340.000 złotych uzyskanych w sprawie represjonowanych

3 miesiące przymusowej służby wojskowej może się wydawać stosunkowo krótkim czasem represji. Jednocześnie kwota zadośćuczynienia powinna być ekonomicznie odczuwalna i nie może pozostawać jedynie symboliczna. Dużym wyzwaniem było więc zadbanie o przyznanie adekwatnej wysokości takiego świadczenia.

W toku sprawy wykazaliśmy, że:

• przymusowa służba wojskowa była związana z działalnością na rzecz bytu niepodległego Państwa Polskiego – od spełnienia tego warunku ustawa uzależnia możliwość ubiegania się o świadczenia od Skarbu Państwa;
• służba ta miała niewiele wspólnego z tradycyjnym szkoleniem wojskowym – nasi klienci nie mieli dostępu do broni ani nie podejmowali się typowych zadań związanych z służbą wojskową;
• byli natomiast izolowani od społeczeństwa i nie mieli możliwości prowadzenia dalszej działalności antykomunistycznej;
• represje nie ograniczały się tylko do służby wojskowej. Członkowie NSZZ Solidarność byli poddawani indoktrynacji, cenzurze, fizycznemu udręczeniu, a dodatkowo znacząco ograniczano ich kontakt z bliskimi;
• mimo stosunkowo krótkiej przymusowej służby wojskowej represje okazały się dla nich dotkliwe.

Sąd zgodził się z prezentowanym stanowiskiem. W efekcie ustalił, że adekwatną kwotą zadośćuczynienia będzie trzykrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pomnożona przez czas odbywania służby wojskowej. Dodatkowo tym represjonowanym, którzy w wyniku przymusowej służby utracili całość lub część wynagrodzenia, przyznał także odszkodowanie.

W sumie oznaczało to ponad 340.000 złotych zasądzonych na rzecz naszych klientów tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia. Biorąc pod uwagę stosunkowo krótki czas represji, trudność w zgromadzeniu dowodów i wykazania adekwatnej wysokości zadośćuczynienia, możemy uznać takie rozstrzygniecie za duży sukces.

Dodajmy jeszcze, że po wydaniu wyroku prokurator wniósł apelację. Sąd drugiej instancji również zgodził się jednak z naszym stanowiskiem, a apelacja prokuratora została w całości oddalona.

Jesteś osobą represjonowaną? A może Twój bliski był poddawany represjom w czasach komunizmu? Skorzystaj z naszej pomocy!

Niewiele kancelarii podejmuje się prowadzenia spraw z zakresu odszkodowania i zadośćuczynienia za represje. Są one skomplikowane i złożone m.in. ze względu na czas, który upłynął od momentu represji do chwili złożenia wniosku o odszkodowanie oraz zadośćuczynienie.

Pomogliśmy już wielu represjonowanym. Chcemy zwiększać powszechną świadomość dotyczącą praw, jakie przysługują represjonowanym oraz ich bliskim. Stąd kolejne artykuły w naszej Bazie Wiedzy i kolejne case study.

Na przestrzeni lat wyspecjalizowaliśmy się w prowadzeniu spraw dotyczących represji w czasach PRL-u. Możemy pomóc też Tobie. Skorzystaj z formularza po prawej stronie, opisz nam swoją sprawę, a my dokonamy bezpłatnej weryfikacji i powiemy Ci, czy Ty także masz prawo ubiegać się o rekompensatę od Skarbu Państwa!