Czy wiesz, że jako osoba działająca w przeszłości na rzecz niepodległej Polski, możesz korzystać z wielu dodatkowych uprawnień? Co więcej, niektóre z nich przysługują Ci także, jeśli jesteś osobą bliską dla zmarłego represjonowanego. Czego dokładnie możesz się domagać? Co obejmuje pomoc pieniężna dla kombatantów i ofiar represji? Jak uzyskać te uprawnienia? Wszystkie dowiesz się z tego artykułu.
Kim jest kombatant?
Zanim przejdziemy do omówienia, co Ci się należy, musisz jeszcze upewnić się, czy w ogóle masz prawo do jakichkolwiek świadczeń. Przewidziano je bowiem wyłącznie dla kombatantów i poddawanych represjom (ewentualnie dla członków ich rodzin). Oznacza to, że warto zacząć od wyjaśnienia, co rozumie się przez słowo „kombatant”.
Zgodnie z przepisami pod tym pojęciem kryją się osoby, które walczyły o niepodległość Polski, biorąc udział w wojnach, działaniach zbrojnych i powstaniach. Mogą to być więc m.in. ludzie pełniący swojego czasu służbę w Wojski Polskim albo polskich podziemnych organizacjach.
To jednak nie wszystko – Ustawa o kombatantach wymienia także całą listę przypadków, w których działalność danej osoby można traktować na równi z działalnością kombatancką. Chodzi tu więc m.in. o:
- pełnienie funkcji cywilnych we władzach powstań narodowych oraz w administracji podziemnego Państwa Polskiego w okresie II Wojny Światowej i w podziemnych niepodległościowych organizacjach cywilnych w latach 1945-1956;
- udział w walkach o zachowanie suwerenności i niepodległości w zmilitaryzowanych służbach państwowych do 31 grudnia 1945 roku,
- zorganizowane i profesjonalne tajne nauczanie dzieci i młodzieży w czasie II Wojny Światowej,
- dawanie schronienia Żydom oraz innym osobom, za których ukrywanie podczas II Wojny Światowej groziła kara śmierci,
- zaokrętowanie marynarzy polskich w charakterze członków załogi na statku bandery własnej lub bandery koalicyjnej, przeznaczonym do działań wojennych w okresie wojny 1939-1945,
- uczestniczenie w latach 1914-1945 w walkach o wolność ziem zagarniętych przez zaborców,
- czynny udział w zbrojnym wystąpieniu o wolność i suwerenność Polski w Poznaniu w czerwcu 1956 r. – o ile spowodował śmierć lub uszczerbek na zdrowiu,
- śmierć, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia na czas powyżej 7 dni w grudniu 1970 r. na Wybrzeżu wskutek działania wojska lub milicji podczas wystąpień wolnościowych,
- przebywanie w niewoli lub w obozach dla internowanych, w hitlerowskich więzieniach, obozach koncentracyjnych, ośrodkach zakłady i w innych miejscach odosobnienia o podobnych warunkach.
Pomoc pieniężna dla kombatantów i ofiar represji
Skoro wiesz już, kim jest kombatant, można przejść do omówienia poszczególnych świadczeń, jakie przysługują takiej osobie.
Jednym z najważniejszych z pewnością jest pomoc pieniężna dla kombatantów i ofiar represji. Może mieć postać jednorazową (doraźną) lub okresową. Takie finansowe wsparcie przewidziano jednak nie dla wszystkich kombatantów, a jedynie dla tych znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, zdrowotnej albo potrzebujących pomocy ze względu na zdarzenia losowe (np. kradzież, pożar czy klęskę żywiołową).
Zarówno pomoc jednorazową, jak i okresową przyznaje się na wniosek. Musisz złożyć go w Urzędzie do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, a jeśli pobierasz rentę inwalidy wojennego lub rentę rodzinną po inwalidzie wojennym – w Związku Inwalidów Wojennych RP.
Pomoc pieniężna jednorazowa (doraźna)
Tego rodzaju pomoc może być przyznawana maksymalnie 2 razy w roku kalendarzowym. Masz do niej prawo, jeśli:
- Twój dochód jako osoby samotnie gospodarującej nie przekracza 290% najniżej emerytury (w 2022 roku jest to 1338,44 zł brutto),
- dochód na osobę w Twojej rodzinie nie przekracza kwoty 220% najniższej emerytury,
- pobierasz rentę inwalidy wojennego lub wojskowego lub jesteś osobą całkowicie niezdolną do pracy i do samodzielnej egzystencji, a Twój dochód jako osoby samotnie gospodarującej/ dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 350% minimalnej emerytury.
Pomoc pieniężna okresowa
Pomoc pieniężną okresową przyznaje się na maksymalnie 6 miesięcy i nie częściej niż raz na 12 miesięcy. Możesz otrzymać ją w szczególności ze względu na długotrwałą chorobę, potrzebę stałej opieki czy konieczność wsparcia w zaspokojeniu potrzeb bytowych.
O pieniężną pomoc okresową możesz wystąpić, gdy:
- Twój dochód jako osoby samotnie gospodarującej nie przekracza kwoty 220% najniższej emerytury,
- dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 150% najniższej emerytury.
Inne uprawnienia kombatantów
Doraźna i okresowa pomoc pieniężna to dopiero pierwsze z wielu uprawnień przewidzianych przez przepisy. Ustawa przewiduje ich znacznie więcej.
Dodatek kombatancki
Oprócz wyżej przewidzianego wsparcia finansowego możesz również pobierać dodatek kombatancki. Przysługuje Ci, o ile pobierasz emeryturę lub rentę albo uposażenie w stanie spoczynku lub uposażenie rodzinne. Wysokość takiego dodatku obecnie wynosi 256,44 złotych miesięcznie.
Szybsza emerytura
Jeśli Twój okres zatrudnienia jest wystarczający, jako kombatant na emeryturę możesz przejść już po ukończeniu 55 lat w przypadku kobiet lub 60 w przypadku mężczyzn.
Co więcej, gdy po osiągnięciu tej granicy wiekowej nie masz prawa do emerytury lub renty, ale jednocześnie nie masz też niezbędnych środków utrzymania, w drodze wyjątku i tak otrzymasz emeryturę. Z kolei jako osobie niedolnej do pracy na tych samych zasadach może zostać przyznana Ci renta.
Uprawnienia przewidziane w ustawie o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
Jako inwalida wojenny skorzystasz też z uprawnień przewidzianych w osobnej ustawie. Co więcej, z wyłączeniem dodatku pieniężnego do renty inwalidzkiej i refundacji składki OC prawa te mogą Ci przysługiwać również jako członkowi rodziny kombatanta-inwalidy.
Ulgi na transport
Jako kombatant zapłacisz też mniej za transport publiczny. Przysługują Ci ulgi wysokości:
- 50% na środki komunikacji miejskiej,
- 51% na przejazdy w komunikacji krajowej środkami publicznego transportu zbiorowego.
Pomoc pieniężna dla wdów i wdowców po kombatantach i ofiarach represji
Pomoc pieniężną możesz otrzymać także jako wdowiec lub wdowa po kombatancie czy ofierze represji. W tym przypadku będzie to jednak wyłącznie pomoc jednorazowa (doraźna). Przyznaje się ją na tych samych warunkach co samym kombatantom. Oznacza to, że obowiązują te same maksymalne progi dochodu, które uprawniają Cię do złożenia wniosku i że jednorazową pomoc pieniężną dostaniesz maksymalnie 2 razy w roku kalendarzowym.
Jednorazowa pomoc pieniężna może być przyznana w szczególności na zakup wózka inwalidzkiego, sprzętu rehabilitacyjnego, wyrobów medycznych, a także na dostosowanie mieszkania do Twoich potrzeb jako osoby niepełnosprawnej.
Odszkodowanie i zadośćuczynienie za represje w czasach PRL
Jako osoba represjonowana możesz również wystąpić o odszkodowanie i zadośćuczynienie do Skarbu Państwa. Wypłacone pieniądze powinny pokryć szkody majątkowe, a także wszystkie krzywdy (cierpienia psychiczne i fizyczne) związane z działalnością na rzecz niepodległej Polski.
Na temat odszkodowania dla osób represjonowanych znajdziesz w naszej Bazie Wiedzy cały osobny artykuł. Przedstawiamy w nim wszystkie szczegóły ubiegania się o to świadczenie. Na pewno warto jednak wiedzieć, że po pierwsze Twoje roszczenie się nie przedawnia – oznacza to, że choć od czasów PRL-u minęło kilkadziesiąt lat, wciąż możesz wystąpić o takie świadczenia.
Pierwszym krokiem zawsze będzie unieważnienie komunistycznego orzeczenia. Na tej podstawie możesz potem domagać się od Skarbu Państwa zadośćuczynienia i odszkodowania. Co więcej, jeśli sam represjonowany już nie żyje, ale był Twoim małżonkiem, dzieckiem lub rodzicem, uprawnienie do tych pieniędzy przejdzie na Ciebie.
Nie wszyscy represjonowani i ich rodziny wiedzą, że w ogóle mają taką możliwość. Tymczasem to właśnie prawo do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia jest najważniejszym z Twoich uprawnień. W tym roku nasza kancelaria uzyskała dla jednego z represjonowanych aż 442.077,97 złotych. Jak widzisz, mowa więc o naprawdę pokaźnych kwotach. Zdecydowanie jest więc o co walczyć i warto sprawdzić, czy w Twoim przypadku również istnieje możliwość otrzymania odszkodowania i zadośćuczynienia.
pomoc pieniężna dla kombatantów i ofiar represji – podsumowanie
- Jako kombatant lub osoba poddawana represjom możesz liczyć na szereg uprawnień. Jednym z najważniejszych jest okresowa lub jednorazowa pomoc pieniężna. Otrzymasz ją, o ile spełniasz kryteria dochodu przewidziane w przepisach i prawidłowo złożysz wniosek.
- Jako kombatant możesz też szybciej przejść na emeryturę, pobierać dodatek kombatancki i korzystać z transportu publicznego w niższych cenach.
- Najważniejszym z Twoich uprawnień zdecydowanie jest jednak możliwość wystąpienia o zadośćuczynienie i odszkodowanie za krzywdy i szkody majątkowe związane z represjami. Kwoty wypłacone przez Skarb Państwa sięgają nawet kilkuset tysięcy złotych.
- Do niektórych świadczeń będziesz mieć też prawo jako osoba bliska zmarłego kombatanta lub represjonowanego. Możesz nie tylko otrzymać jednorazową pomoc pieniężną, ale również wystąpić o pieniądze od Skarbu Państwa.
