Czym jest przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia OC i ile masz czasu, by ubiegać się o odszkodowanie od zakładu ubezpieczeń?

Kiedy ma miejsce wypadek, zgłoszenie się do ubezpieczyciela po należne Ci pieniądze niekoniecznie znajduje się na szczycie listy Twoich priorytetów. Szczególnie, jeśli w konsekwencji takiego zdarzenia powrót do zdrowia zajmie długie miesiące. Na szczęście nie musisz od razu zgłaszać swoich roszczeń o odszkodowanie. Przepisy pozostawiają Ci dużo czasu na działanie. Co nie znaczy, że możesz zwlekać z tym w nieskończoność. Przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia zwykle spowoduje, że bezpowrotnie utracisz szansę na wypłatę odszkodowania.

Czym jest przedawnienie roszczeń z umowy ubezpieczenia?

Zacznijmy od tego, że w określonych sytuacjach przysługują Ci określone roszczenia. W odniesieniu do ubezpieczenia OC oznacza to, że jeśli dojdzie do zdarzenia, za które ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność, a Ty z tego tytułu poniesiesz szkody, masz prawo ubiegać się o świadczenia takie jak odszkodowanie, zadośćuczynienie czy renta. Krótko mówiąc, przysługują Ci pieniądze przewidziane w ramach ochrony ubezpieczeniowej.

A co oznacza, że te roszczenia się przedawnią? Pod tym sformułowaniem kryje się sytuacja, kiedy to upłynie czas umożliwiający Ci skuteczne dochodzenie zapłaty. Wciąż będą przysługiwać Ci te same roszczenia – masz do nich prawo z tytułu samego poniesienia szkód. Problem pojawi się jednak przy ich egzekwowaniu. To, co ulegnie bowiem zmianie, to odpowiedzialność ubezpieczyciela w kwestii zapłaty żądanej przez Ciebie kwoty.

W największym skrócie można więc powiedzieć, że jeśli:

• Termin przedawnienia wciąż biegnie – jako poszkodowana osoba możesz zgłosić się do ubezpieczyciela po pieniądze, a ten musi Ci zapłacić;
• Termin przedawnienia upłynął – możesz zgłosić się do ubezpieczyciela po pieniądze, ale ten ma prawo odmówić Ci zapłaty, powołując się na przedawnienie.

Czy przedawnienie roszczeń oznacza automatycznie, że nie otrzymasz pieniędzy od ubezpieczyciela?

Przed upływem przedawnienia ubezpieczyciel nie miał wyboru – musiał wypłacić odszkodowanie. A gdyby spróbował odmówić, mógł spodziewać się, że i tak uzyskasz pieniądze na drodze sądowej.

Gdy natomiast roszczenie o zapłatę odszkodowania się przedawni, wciąż możesz zgłosić się do ubezpieczyciela na takich samych zasadach co zwykle. Przedstawiasz więc dowody wskazujące, że ubezpieczyciel jest odpowiedzialny za naprawę szkód, dokumentujesz wielkość tych szkód i wskazujesz, jakiej kwoty się domagasz. Mogą wówczas wydarzyć się 3 rzeczy:

1. Ubezpieczyciel widzi, że Twoje roszczenie się przedawniło, więc powoła się na upływ terminu. Krótko mówiąc, powie, że nie musi Ci płacić, bo zgodnie z przepisami doszło do przedawnienia. W prawniczym języku nazywamy to podniesieniem zarzutu przedawnienia.
2. Ubezpieczyciel nie zauważy, że doszło do przedawnienia, więc zapłaci Ci żądaną sumę, myśląc, że to jego obowiązek i nie ma innego wyboru – scenariusz teoretycznie możliwy, ale w praktyce raczej się nie wydarza. Trudno przecież wyobrazić sobie, by ubezpieczyciel, który zdecydowanie chciałby uniknąć zapłaty i ma po swojej stronie wielu prawników, zapomniał sprawdzić, czy Twoje roszczenie przypadkiem się nie przedawniło;
3. Wprawdzie ubezpieczyciel będzie świadomy, że doszło do upływu terminu przedawnienia, ale mimo wszystko postanowi dobrowolnie Ci zapłacić. To również scenariusz, na który raczej nie masz co liczyć, ale teoretycznie jest jak najbardziej możliwy.

Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia?

Wiesz już, dlaczego przedawnienie jest tak ważne i dlaczego musisz działać szybko. Teraz kolejne ważne pytanie brzmi: ile masz czasu na zgłoszenie szkody?

Przepisy wyróżniają kilka terminów w zależności od konkretnego przypadku. Zacznijmy od podstaw. Zgodnie z generalną zasadą przedawnienia roszczeń z umów ubezpieczenia termin przedawnienia wynosi 3 lata (zgodnie z art. 819 § 1 Kodeksu cywilnego).

Czy to oznacza, że zawsze będziesz mieć 3 lata od wypadku na zgłoszenie szkody? Nie. To przepis ogólny, czyli podstawowa zasada dotycząca przedawnienia. Istnieje od niej jednak szereg wyjątków przewidzianych przez inne przepisy. Przyjrzyjmy się im więc po kolei.

Ile trwa przedawnienie roszczeń z OC?

Najczęściej szkody naprawiane są z OC. Jeśli dojdzie do wypadku komunikacyjnego, zwykle szkody pokryje ubezpieczyciel sprawcy. Podobnie z OC szkody będzie naprawiał szpital, jeśli dopuści się błędu medycznego.  Z tego powodu jednym z najważniejszych przepisów pozostaje ten dotyczący roszczeń z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej.

I tu wkracza art. 819 § 3 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym roszczenia poszkodowanego do ubezpieczyciela o odszkodowanie lub zadośćuczynienie przedawnia się „z upływem terminu przewidzianego dla tego roszczenia w przepisach o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym lub wynikłą z niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązania”.

Brzmi skomplikowanie i niewiele z tego rozumiesz? Spokojnie, sprawa na szczęście jest znacznie prostsza, niż prawdopodobnie Ci się wydaje po przeczytaniu zacytowanego przepisu. Wszystko sprowadza się tak naprawdę do tego, że w przypadku umów ubezpieczenia OC okres przedawnienia różni się od tego ustanowionego przez generalną zasadę. Zastosowanie znajduje tu bowiem inny przepis. Nie będziemy go cytować, tylko przełożymy prawniczy żargon na kilka prostych zasad:

Termin podstawowy dla roszczeń z OC

3 lata od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia albo przynajmniej od momentu, w którym można się było tego dowiedzieć – to termin podstawowy. Istnieje przy tym dodatkowe ograniczenie: termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od momentu „zdarzenia wywołującego szkodę”, czyli zwykle od wypadku. Krótko mówiąc: dowiesz się o szkodzie 3 lata po wypadku (i wcześniej nie było to możliwe)? Masz 3 lata na ubieganie się o odszkodowanie, czyli w sumie aż do 6 lat od momentu wypadku. Dowiesz się o szkodzie 8 lat po wypadku? Pozostaną Ci jeszcze tylko 2 lata na dochodzenie roszczeń odszkodowawczych.

Dłuższy termin dla odszkodowania za szkody powstałe w wyniku zbrodni lub występku

Wyżej wspomniany termin może się jednak wydłużyć, jeśli szkoda wynikała ze zbrodni lub występku. Czyli w sytuacji, w której sprawca za spowodowanie tego zdarzenia ponosi odpowiedzialność karną. Wtedy roszczenia z umowy ubezpieczenia ulegają przedawnieniu dopiero po 20 latach. Termin ten zawsze liczy się od dnia popełnienia przestępstwa i nie ma znaczenia, kiedy dowiesz się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia.

Szkody na osobie a termin przedawnienia roszczeń odszkodowawczych

Dodatkowe zasady wprowadzono również dla szkód na osobie, czyli tych związanych z rozstrojem zdrowia czy uszkodzeniem ciała. W takim przypadku znów obowiązuje 3-letni termin przedawnienia. Różnica polega jednak na tym, że przedawnienie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem 3 lat od momentu dowiedzenia się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Nie obowiązuje więc 10-letnie ograniczenie czasowe.

Wyjątkowe zasady przedawnienia roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody

Do wszystkich tych informacji dorzućmy jeszcze jeden wyjątek dotyczący poszkodowanych małoletnich. W odniesieniu do nich termin przedawnienia nie może skończyć się szybciej niż z upływem 2 lat od uzyskania pełnoletności.

Nawet więc jeśli do wypadku doszło, gdy taki poszkodowany miał np. 10 lat i od początku jest świadomy szkód (czyli teoretycznie powinien mieć 3 lata na dochodzenie odszkodowania), będzie mógł ubiegać się o pieniądze aż do ukończenia 20. roku życia, czyli przez 10 lat od momentu wypadku.

Od kiedy liczy się termin na zgłoszenie szkody?

Znasz już obowiązujące terminy przedawnienia roszczeń odszkodowawczych i w tym miejscu pojawia się kolejne pytanie – od kiedy wspomniane terminy zaczną biec?

Zgodnie z ogólną zasadą bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenia stało się wymagalne, czyli od pierwszego dnia, w którym masz prawo dochodzić roszczeń. W przypadku naprawiania szkód z OC zwykle będzie to więc termin, w którym doszło do wypadku lub innego zdarzenia (np. popełnienia błędu medycznego) uprawniającego Cię do odszkodowania.

Może się jednak zdarzyć, że o szkodach dowiesz się znacznie później niż w momencie wypadku. I nie z powodu zaniedbań z Twojej strony, a dlatego, że wcześniej nie było to możliwe. W takiej sytuacji termin przedawnienia biegnie od momentu, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie – zgodnie z zasadami opisanymi w poprzednim akapicie.

Jak możesz przerwać bieg terminy przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej?

Choć przepisy przewidują konkretne terminy na ubieganie się o odszkodowanie, to w pewnych sytuacjach możesz wydłużyć czas zgłoszenia roszczenia o naprawienie szkody.

Jest to możliwe dlatego, że bieg przedawnienia można przerwać lub zawiesić. Co to oznacza?

• przerwanie biegu przedawnienia terminu roszczeń poszkodowanego wobec zakładu ubezpieczeń powoduje, że termin ten będzie biec na nowo. Zyskasz więc kolejne 3 lub nawet 20 lat na dochodzenie odszkodowania (w zależności od przypadku);
• zawieszenie biegu terminu prowadzi natomiast do wstrzymania liczenia terminu do momentu, gdy dana przyczyna ustanie.

Kiedy możliwe jest zawieszenie biegu terminu przedawnienia?

Przedawnienie zostanie zawieszone, jeśli:

• z powodu siły wyższej nie możesz ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw danego rodzaju – na czas trwania przeszkody termin będzie zawieszony w stosunku do wszystkich roszczeń;
• Ty i ubezpieczyciel rozpoczniecie mediacje – na czas jej trwania i wobec roszczeń objętych umową mediacji;
• spróbujecie rozwiązać spór na drodze ugodowej – bieg terminu zostanie zawieszony na czas trwania postępowania pojednawczego wobec roszczeń objętych zawezwaniem do próby ugodowej.

Kiedy możesz przerwać bieg przedawnienia roszczeń wynikających z umowy ubezpieczenia?

Przedawnienie zostaje przerwane w przypadku:

• podjęcia jakiejkolwiek czynności przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym – pod warunkiem, że taka czynność jest podejmowana bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
  • z tego powodu taką czynnością nie będzie np. samo wysłanie ubezpieczycielowi wezwania do zapłaty – nie można tego uznać za czynność przed sądem prowadzącą do uzyskania należnych Ci pieniędzy z tytułu ubezpieczenia;
  • taką czynnością nie będzie również samo złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej;
• zgłoszenie ubezpieczycielowi roszczenia lub zdarzenia objętego ubezpieczeniem – czyli krótko mówiąc: zgłoszenie szkody – w takiej sytuacji termin zacznie biec na nowo dopiero w momencie otrzymania decyzji o wypłacie lub odmowie wypłaty odszkodowania;
• uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Oczywiście w praktyce ostatni scenariusz jest mało realistyczny. Dwa pierwsze podpunkty zależą jednak od Twoich działań. Jeśli więc chcesz wydłużyć czas, w którym jesteś w stanie skutecznie domagać się zaspokojenia roszczenia przez ubezpieczyciela, możesz podjąć jedną z wyżej wymienionych czynności.

Kiedy najlepiej zgłosić szkodę z ubezpieczenia OC sprawcy?

Biorąc pod uwagę wszystkie informacje przedstawione w tym artykule, odpowiedź na pytanie z nagłówka jest stosunkowo prosta – im szybciej zaczniesz  reagować, tym mniejsze ryzyko, że Twoje roszczenia się przedawnią. Dodajmy do tego jeszcze, że im mniej czasu upłynie od dnia wypadku do momentu zgłoszenia szkody i ubiegania się o odszkodowanie, tym łatwiej wskazać wszystkie szkody oraz ich wysokość.

Najlepiej więc działać szybko. A już na pewno, gdy widzisz, że termin przedawnienia zaraz upłynie – wtedy jest to ostatni dzwonek, by podjąć czynności, które pozwolą Ci przerwać bieg terminu i zyskać dodatkowe lata na skuteczne działanie. A jeśli zwlekasz, bo nie chcesz prowadzić stresującego sporu i toczyć walki z ubezpieczycielem, to pamiętaj, że nie musisz działać na własną rękę. Tym bardziej, że samodzielne dochodzenie odszkodowania często opłaca się mniej niż pomoc kancelarii.