Kiedy możliwa jest waloryzacja renty (podwyższenie renty)?

Skutki wypadku nieraz odczuwasz przez lata. Nic więc dziwnego, że raz przyznana renta z czasem może już nie zaspokajać Twoich potrzeb. Właśnie na te okoliczności przepisy przewidują takie rozwiązanie jak waloryzacja renty (podwyższenie renty).

Renta na podstawie Kodeksu cywilnego a renta z ZUS-u – czym się od siebie różnią?

Na wstępie trzeba wyjaśnić pewną kwestię – renta może być wypłacana przez:

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych – przysługuje Ci w ramach ubezpieczenia społecznego, o ile jesteś osobą niezdolną do pracy. Taka niezdolność nie musi być przy tym wynikiem jakiegokolwiek wypadku. Równie dobrze może wiązać się np. z przewlekłą chorobą.
• osobę odpowiedzialną za całe zdarzenie – należy Ci się, gdy jesteś osobą poszkodowaną. Otrzymujesz ją nie z ZUS-u, a np. z OC sprawcy wypadku komunikacyjnego, od swojego pracodawcy itd.

To rozróżnienie jest o tyle ważne, że renta z ZUS-u rządzi się zupełnie innymi prawami niż ta wypłacana w ramach ubezpieczeń gospodarczych (czyli właśnie choćby w ramach OC). Różnice dotyczą także zasad waloryzacji. W przypadku ZUS-u kwestię tę regulują przepisy administracyjne.

Ten tekst ma natomiast skupiać się na rencie przewidzianej przez Kodeks cywilny, a więc właśnie takiej, którą wypłaca Ci osoba odpowiedzialna za wypadek.

Na marginesie warto jednak dodać, że jeśli dostajesz rentę od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, to jednocześnie może Ci przysługiwać także renta na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Przykładowo: wskutek wypadku przy pracy tracisz całkowicie zdolność zarobkową. Wcześniej Twoje wynagrodzenie wynosiło 4000 zł. ZUS przyznał Ci rentę wysokości 3000 zł. Jeśli to pracodawca odpowiada za wypadek przy pracy, możesz otrzymać od niego rentę wyrównawczą wysokości 1000 zł.

Kiedy należy Ci się renta powypadkowa?

Renta wypłacana na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego wiąże się z pewną ważną zasadą, jaką jest obowiązek naprawienia wszystkich szkód.

W praktyce oznacza to, że osoba odpowiedzialna za wypadek powinna wypłacić Ci odpowiednie odszkodowanie za poniesione przez Ciebie szkody majątkowe i ewentualnie także zadośćuczynienie za doznane krzywdy (ból, cierpienie, przeżycia psychiczne).

Czasami jednak te dwa świadczenia okazują się niewystarczające. Konsekwencje wypadku bywają przecież na tyle poważne, że oznaczają dla Ciebie np. konieczność przebywania pod stałą opieką albo odbierają Ci szansę na wykonywanie dotychczasowej pracy. Właśnie wtedy obok odszkodowania i zadośćuczynienia będzie przysługiwać Ci także renta.

Masz do niej prawo w 3 sytuacjach, a więc gdy:

• twoje potrzeby finansowe się zwiększyły (np. musisz poddawać się stałemu leczeniu, otrzymywać specjalną dietę itd.),
• będziesz osobą całkowicie lub częściowo niezdolną do pracy zarobkowej – renta odpowiada wtedy utraconym z tego powodu dochodom,
• zmniejszą się Twoje widoki powodzenia na przyszłość – mówiąc prościej, zmniejszą się Twoje szanse na uzyskanie określonych dochodów albo nawet wypadek całkowicie pozbawi Cię tych szans.

W przeciwieństwie do odszkodowania i zadośćuczynienia rentę będziesz otrzymywać cyklicznie. Przynajmniej co do zasady, bo możesz zdecydować się także na kapitalizację renty.

Kiedy możliwa jest waloryzacja renty (podwyższenie renty)?

Renta ma za zadanie przynajmniej w pewnym stopniu naprawić skutki wypadku związane ze zmianą Twoich potrzeb. Mówiąc w największym skrócie, można więc uznać, że zadaniem renty będzie zapewnienie Ci standardu życia porównywalnego z tym sprzed wypadku.

Oznacza to, że jeśli np. nie możesz wykonywać jakiejkolwiek pracy albo pojawiły się dodatkowe koszty związane z koniecznością opłacenia stałej opieki, to renta powinna pokryć tę różnicę.

Problem pojawia się jednak, gdy ma być ona wypłacana przez długi czas. Kiedy np. trwale utracisz zdolność do pracy, to właściwie oczywistym jest, że z czasem kwota pierwotnie Ci wypłacana nie będzie już wystarczająca, choćby ze względu na inflację. W efekcie pozostanie Ci dokładać brakującą sumę z własnej kieszeni albo zrezygnować z niektórych wydatków.

Równie dobrze mogą zmienić się Twoje potrzeby. Jeśli np. w momencie otrzymywania renty jesteś osobą niepełnoletnią, to co do zasady pozostajesz pod opieką rodziców. Jako osoba dorosła możesz natomiast chcieć się usamodzielnić, wyprowadzić, rozpocząć studia itd. W tej sytuacji pierwotna wysokość renty okaże się zdecydowanie za niska.

Innym przykładem zmiany okoliczności będzie też zmiana Twojego stanu zdrowia. Z czasem może się on pogorszyć, a to pociągnie za sobą dodatkowe potrzeby, np. związane z koniecznością przyjmowania dodatkowych leków albo doprowadzi do całkowitej utraty zdolności do pracy.

W żadnej z tych sytuacji nie można jednak zmuszać Cię do pokrywania dodatkowych kosztów z własnej kieszeni. Masz prawo oczekiwać, że renta wciąż będzie zaspokajać Twoje potrzeby. I tu właśnie potrzebna może okazać się waloryzacja.

Jak podwyższyć rentę z OC?

Waloryzacja renty jest możliwa w oparciu o art. 907 § 2 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, jeśli zmienią się stosunki między stronami (Tobą a osobą zobowiązaną do zapłaty renty), możesz żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, nawet jeśli te kwestie ustalono w umowie lub w wyroku sądu.

Pod nieco niejasnym pojęciem „zmiany stosunków” kryje się nic innego, jak właśnie opisane wyżej sytuacje, czyli m.in.:

• spadek wartości pieniądza,
• wzrost Twoich potrzeb,
• wzrost wydatków.

Aby więc otrzymać wyższą rentę, musisz wykazać, że taka zmiana stosunków miała miejsce i określić nową kwotę, która w tym wypadku będzie odpowiednia.

Tutaj przyda Ci się więc przede wszystkim dokumentacja związana chociażby z wydatkami na leczenie, kosztami opieki itd. Na tej podstawie możesz złożyć wniosek o waloryzację renty.

Co ważne, nie obowiązuje tu żaden termin przedawnienia. Waloryzacja renty jest więc możliwa nawet po wielu latach. W efekcie możesz otrzymać nie tylko wyższą kwotę, ale także wyrównanie za czas, w którym wypłacana Ci renta była niższa niż Twoje realne potrzeby.