Kiedy można uzyskać zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta?

Czy wiesz, że gdy korzystasz z opieki medycznej, przysługują Ci konkretne prawa? I mowa tu nie tylko o zapewnieniu odpowiednich świadczeń zdrowotnych. Wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy, czego może oczekiwać od lekarzy i personelu medycznego. Tym bardziej nie każdy ma świadomość, że w wielu sytuacjach należy się im zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta.

Jakie prawa pacjenta przewidują przepisy?

Jeśli czytasz ten artykuł, to prawdopodobnie chcesz wiedzieć przede wszystkim, jak uzyskać zadośćuczynienie i jakich kwot możesz oczekiwać. Zanim jednak do tego przejdziemy, musisz jeszcze ustalić, czy jakiekolwiek pieniądze na pewno Ci się należą. Do tego z kolei konieczna będzie znajomość przysługujących Ci praw. Wszystkie zostały wymienione w Ustawie o prawach pacjenta. To właśnie ich naruszenie wiąże się z prawem do zadośćuczynienia.

1. Prawo do świadczeń zdrowotnych

Kiedy udajesz się do lekarza, oczekujesz, że udzieli Ci odpowiedniej pomocy – rozpozna chorobę, zaproponuje sposób leczenia itd. Jednocześnie powinna to być taka pomoc, która będzie zgodna z aktualnym stanem wiedzy medycznej oraz etyką zawodową, a do tego udzielana z należytą starannością.

Oznacza to m.in., że lekarz podczas diagnozowania Twoich dolegliwości powinien postępować tak, jak przy aktualnym stanie wiedzy zachowałby się na jego miejscu inny lekarz – m.in. przeprowadzić standardowe badania zalecane w konkretnym przypadku.

Właśnie z tego powodu prawo do świadczeń zdrowotnych należy do tych najbardziej podstawowych. Warto też dodać, że obejmuje ono nie tylko standardową opiekę medyczną, ale także prawo do udzielenia Ci natychmiastowych świadczeń zdrowotnych w momencie, gdy zagrożone jest Twoje życie.

2. Prawo do informacji

Jako pacjent możesz oczekiwać, że nie tylko otrzymasz odpowiednią pomoc, ale też będziesz rozumieć, z czym się ona wiąże. W końcu chodzi o Twoje zdrowie. Właśnie dlatego masz prawo zadawać pytania i otrzymywać zrozumiałe odpowiedzi.

Jeśli więc lekarz posługuje się językiem zupełnie dla Ciebie niezrozumiałym, możesz drążyć temat aż do momentu, aż wszystko będzie dla Ciebie jasne. Tym bardziej oczywiste jest więc, że lekarz powinien Cię informować o Twoim stanie zdrowia, postawionej diagnozie oraz sposobie udzielenia świadczeń.

3. Prawo do zasięgnięcia drugiej opinii

Udając się do specjalisty, ufasz, że ma on odpowiednią wiedzę i doświadczenie, by Ci pomóc. Wiadomo jednak, że ludzie popełniają błędy i żaden lekarz nie jest nieomylny. Jeśli więc z Twojej strony pojawią się jakiekolwiek wątpliwości, możesz żądać, by lekarz sprawujący nad Tobą opiekę medyczną zasięgnął opinii innego specjalisty albo zwołał konsylium lekarskie. Zarówno żądanie, jak i ewentualna odmowa powinny zostać odnotowane w dokumentacji medycznej.

 4. Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych

Jeśli stosowany przez Ciebie produkt leczniczy wywołuje niepożądane działania, możesz zgłosić takie informacje osobie wykonującej zawód medyczny, Prezesowi Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych lub podmiotowi odpowiedzialnemu za wprowadzenie produktu leczniczego do obrotu.

5. Prawo do tajemnicy informacji

Z jednej strony jako pacjent masz prawo do otrzymywania szczegółowych informacji o Twoim stanie zdrowia, z drugiej możesz oczekiwać, że nikt bez Twojej zgody nie pozna tak intymnych szczegółów z Twojego życia. To do Ciebie należy decyzja komu i czy w ogóle będą one przekazywane.

6. Prawo do wyrażenia zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

Pacjenci powinni ufać, że rekomendowane przez lekarzy sposoby leczenia rzeczywiście są właściwe. Nie oznacza to jednak, że jakiekolwiek świadczenia zdrowotne będą udzielane bez ich zgody. Lekarz nie może wbrew Twojej woli przeprowadzić zabiegu operacyjnego albo stosować metody diagnozowania, które mogłyby stwarzać podwyższone ryzyko. Możliwe to będzie tylko w wyjątkowych przypadkach.

Żeby uznać, że Twoje prawo do wyrażenia zgody nie zostało naruszone, decyzję musisz podjąć świadomie. Lekarz ma więc obowiązek objaśnienia ewentualnego ryzyka związanego np. z przeprowadzeniem operacji i poinformowania o dostępnych możliwościach.

7. Prawo do poszanowania intymności i godności pacjenta

Tego podpunktu nie trzeba chyba nikomu tłumaczyć. Reguła jest prosta – Twoja godność i intymność muszą być szanowane. Oznacza to także, że przysługuje Ci prawo do umierania w spokoju i godności oraz otrzymywania środków łagodzących ból i cierpienie.

8. Prawo do dokumentacji medycznej

Prawo do informacji o stanie zdrowia to jedno, ale możesz domagać się także dostępu do dokumentacji medycznej. W praktyce oznacza to, że nie tylko masz prawo zapoznać się z dokumentami, ale także sporządzać kopie czy odpisy, a nawet otrzymać oryginał dokumentacji z zastrzeżeniem zwrotu.

9. Prawo do zgłaszania sprzeciwu wobec opinii lekarza albo orzeczenia lekarza

Nie zgadzasz się ze stanowiskiem lekarza? Możesz wnieść sprzeciw wobec jego opinii. Wnosi się go do Komisji Lekarskiej działającej przy Rzeczniku Praw Pacjenta.

10. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

Przebywając w placówce medycznej, masz prawo do kontaktowania się ze swoimi bliskimi i znajomymi. Oznacza to, że należy umożliwić Ci kontakt osobisty, telefoniczny lub korespondencyjny.

11. Prawo do opieki duszpasterskiej

Jeśli jesteś osobą wierzącą, podmiot leczniczy nie może zabronić Ci wizyty duszpasterskiej Twojego wyznania.

12. Prawo do przechowywania wartościowych rzeczy w depozycie

Placówka medyczna powinna udostępnić Ci bezpłatne miejsce, w którym możesz przechowywać wartościowe przedmioty.

Zadośćuczynienie a odszkodowanie za naruszenie praw pacjenta

Pewnie zdarzyło Ci się słyszeć o takim pojęciu jak „odszkodowanie za naruszenie praw pacjenta”. Możesz się więc zastanawiać, czemu ten tekst dotyczy zadośćuczynienia. Czy to oznacza, że przysługują Ci oba te świadczenia?

Nie do końca. Używanie takiego sformułowania jak „odszkodowanie za naruszenie praw pacjenta” wynika głównie z tego, że wiele osób nie zna różnicy między zadośćuczynieniem a odszkodowaniem. Niektórzy nie są nawet świadomi, że coś takiego jak zadośćuczynienie w ogóle istnieje. Wszystkie świadczenia wypłacane przez ubezpieczyciela traktuje więc jako „odszkodowanie”.

W praktyce jednak różnica jest duża. Odszkodowanie wiąże się bowiem ze  szkodami majątkowymi. Oznacza to, że będzie obejmować finansowe następstwa wynikające z błędów popełnionych przez lekarza. Samo naruszenie praw pacjenta prowadzi jednak nie do szkód materialnych, a do krzywd.

Można jednak wyobrazić sobie sytuację, w której otrzymasz zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie. Przykładowo, lekarz niedbale Cię diagnozuje. W ten sposób popełnia błąd medyczny, a dokładniej błąd diagnostyczny. Konsekwencje finansowe mogą wiązać się w tym przypadku np. z koniecznością podjęcia dodatkowego leczenia, przejściem kosztownej rehabilitacji czy też utratą dochodu. Za te kwestie należy Ci się odszkodowanie.

Natomiast zgodnie z art. 4 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta sąd może przyznać Ci zadośćuczynienie z tytułu doznanych krzywd. Mowa tu więc o sferze niematerialnej. Tym samym pieniądze mają Ci wynagrodzić cierpienie wynikające z naruszenia Twoich praw. W opisanym wyżej przykładzie zadośćuczynienie przysługiwałoby Ci więc z uwagi na naruszenie prawa do świadczeń zdrowotnych.

Kiedy możesz otrzymać zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta?

Skoro wiesz już, jakie prawa przysługują Ci jako pacjentowi i czemu w razie ich naruszenia ubiegasz się o zadośćuczynienie, a nie o odszkodowanie, czas przejść do kolejnej kwestii – jakie warunki musisz spełnić, żeby otrzymać pieniądze?

Odpowiedź znajduje się we wspominanym już art.  4 Ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zgodnie z tym przepisem zadośćuczynienie za naruszenie praw pacjenta zostanie Ci przyznane, gdy:

• doszło do naruszenia Twoich praw jako pacjenta,
• to naruszenie było zawinione,
• nie było to naruszenie takich praw jak: prawo do przechowywania wartościowych rzeczy, prawo do informacji o rodzaju i zakresie świadczeń zdrowotnych, prawo dostępu do dokumentacji medycznej ani prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych.

Jeśli natomiast bliska Ci osoba zmarła, a placówka naruszyła jej prawo do umierania w spokoju i godności, sąd może zasądzić na wniosek odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez Ciebie cel społeczny. Takie żądanie możesz zgłosić jako małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia w linii prostej lub przedstawiciel ustawowy.

Jak widzisz, zadośćuczynienie możesz więc otrzymać tylko, gdy wykażesz, że doszło do niego z czyjejś winy. Nie zawsze będzie to proste zadania. Dobra wiadomość jest natomiast taka, że nie musi wystąpić szkoda na osobie (rozstrój zdrowia, uszkodzenie ciała). Wystarczy już samo naruszenie któregokolwiek z tych praw, by sąd przyznał Ci zadośćuczynienie.

Jaka jest wysokość zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta?

Na koniec kwestia, która może szczególnie Cię interesować – ile pieniędzy otrzymasz?

Przepisy nie wskazują żadnej konkretnej kwoty. Wspominają jedynie, że zadośćuczynienie powinno być „odpowiednie”. I nie jest to żadna złośliwość ani lenistwo ze strony ustawodawcy. Jeśli wysokość zadośćuczynienia rzeczywiście ma być adekwatna do poniesionych krzywd, to nie można z góry ustalić żadnych stawek.

Istnieje wiele czynników, od których zależy wysokość zadośćuczynienia. W największym skrócie można powiedzieć, że sąd dokładnie zbada wszystkie okoliczności Twojej sprawy. Weźmie pod uwagę m.in. Twój wiek, stan zdrowia, następstwa naruszenia Twoich praw pacjenta, czas trwania skutków takich naruszeń czy perspektywy na przyszłość. W efekcie ustali taką wysokość zadośćuczynienia, która będzie dla Ciebie ekonomicznie odczuwalna, a jednocześnie nie będzie nadmiernie zawyżona.