Baza wiedzy

Odpowiedzialność posiadacza mechanicznego środka komunikacji – zasada ryzyka i zasada winy

Prawniczka Joanna Szymanowska | 26.11.2021

odpowiedzialność kierowcy na zasadzie ryzyka winy

Czy wiesz, że nie zawsze odpowiadasz za wypadek na tych samych zasadach? Wszystko zależy od tego, kto jeszcze w nim uczestniczył. Zgodnie z obowiązującymi przepisami odpowiedzialność posiadaczy pojazdów mechanicznych może kształtować się na dwa zupełnie różne sposoby – na zasadzie winy lub ryzyka.

Czym jest odpowiedzialność na zasadzie winy?

Zacznijmy od bardziej intuicyjnej odpowiedzialności, czyli tej na zasadzie winy. Tutaj zastosowanie znajdzie art. 415 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Sprawa jest więc stosunkowo prosta – odpowiadasz za szkody tylko, kiedy można Ci przypisać winę za dane zdarzenie.

Przykładowo: chcesz wyprzedzić jadący przed Tobą samochód. Zmieniasz więc pas na ten do jazdy w przeciwnym kierunku. Nie zauważasz jednak auta na drodze i w efekcie dochodzi do zderzenia czołowego. Jest to Twoja wina, a więc i Twoja odpowiedzialność za wypadek. Poszkodowany kierowca może tym samym zgłosić się do Twojego ubezpieczyciela po odszkodowanie.

Jak można uzyskać odszkodowanie od kierowcy odpowiadającego na zasadzie winy?

Odpowiedzialność na zasadzie winy posiadaczy pojazdów mechanicznych zakłada, że ponosisz odpowiedzialność tylko za zawinione działania (lub zaniechania). To osoba poszkodowana musi przy tym udowodnić, że te warunki zostały spełnione. Tylko wtedy otrzyma odszkodowanie. W praktyce oznacza to, że jej obowiązkiem będzie wykazanie istnienia:

  • Twojej winy – np. nieuważne wyprzedzanie innego kierowcy,
  • szkody – uszkodzenie samochodu, koszty leczenia i rehabilitacji szacowane na określoną kwotę itd.,
  • związku przyczynowoskutkowego – np. gdyby nie Twoje nieuważne wyprzedzanie, poszkodowany nie musiałby naprawiać samochodu, odbyć leczenia ani rehabilitacji.

Dopiero gdy udowodni istnienie wszystkich tych 3 elementów, będzie mógł otrzymać odszkodowanie. Z jego punktu widzenia jest to więc mniej korzystna sytuacja niż przy odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, gdy odszkodowanie uzyska na łatwiejszych zasadach.

Kiedy kierowca odpowiada na zasadzie winy?

Już ze wstępu wiesz, że odpowiedzialność kierowcy może przebiegać na zasadzie ryzyka lub winy. Pytanie więc, kiedy to właśnie ta druga znajdzie zastosowanie?

Pierwszy taki przypadek związany jest z tzw. przewozem z grzeczności. Chodzi tu więc o sytuację, gdy nieodpłatnie, nieobowiązkowo i bezinteresownie przewozisz inną osobę (np. autostopowicza). Jeśli w tym czasie dojdzie do wypadku, odpowiadasz względem takiej osoby tylko, jeśli ponosisz winę za wypadek.

O odpowiedzialności na zasadzie winy można jednak mówić przede wszystkim, gdy Twój pojazd zderzy się z innym pojazdem w ruchu. Będą to więc wszelkiego rodzaju stłuczki i wypadki z udziałem np. innych samochodów, autobusów czy motorów.

Trzeba jednak dodać, że „ruch pojazdu” to nie tylko ta najbardziej oczywista sytuacja, w której Twój samochód jedzie po drodze z punktu A do punktu B. Definicja jest znacznie szersza. Za szkodę powstającą w związku z ruchem pojazdu uznaje się także taką mającą miejsce:

  • podczas i w związku z wsiadaniem lub wysiadaniem z pojazdu,
  • w czasie bezpośredniego załadowywania i rozładowywania,
  • w momencie zatrzymania lub postoju,
  • podczas poruszania się samochodu nawet przy wyłączonym silniku (np. gdy zapomnisz zaciągnąć hamulca ręcznego i Twoje auto stoczy się z górki)
  • gdy samochód nie porusza się, ale silnik jest włączony
  • w momencie, gdy pojazd nie porusza się i silnik jest wyłączony, ale jest to chwilowe unieruchomienie (bez charakteru trwałego) i zamierzasz kontynuować podróż.

Czym jest odpowiedzialność na zasadzie ryzyka?

Teraz czas na drugi rodzaj odpowiedzialności, czyli na zasadzie ryzyka. Opiera się ona na założeniu, że gdy używasz niebezpiecznych urządzeń, Twoja odpowiedzialność powinna być szersza.

W praktyce oznacza to, że – jak sama nazwa wskazuje – ponosisz ryzyko naprawienia szkody w razie, gdy dojdzie do wypadku. Nawet jeśli takie zdarzenie nie miało miejsca z Twojej winy. Od takiej odpowiedzialności uwolnisz się przy tym w zaledwie 3 konkretnych sytuacjach (o czym niżej).

Poszkodowany znajduje się więc w lepszej sytuacji. Nie musi udowadniać Twojej winy. Wystarczy wykazanie, że odpowiadasz na zasadzie ryzyka oraz udowodnienie powstałych szkód.

Jak zwolnić się z odpowiedzialności na zasadzie ryzyka?

Jak już wiesz, są tylko 3 przypadki, gdy możesz uwolnić się od odpowiedzialności na zasadzie ryzyka. Chodzi tu o sytuacje, gdy szkoda powstała:

  • wskutek siły wyższej,
  • z wyłącznej winy poszkodowanego,
  • z wyłącznej winy osoby trzeciej, za którą nie ponosisz odpowiedzialności.

W praktyce wygląda to więc w ten sposób, że poszkodowany zgłasza się do Ciebie (a właściwie do Twojego ubezpieczyciela), żądając naprawienia szkód i powołując się na zasadę ryzyka. Wtedy Ty musisz wykazać, że zachodzi któryś z 3 wyżej wymienionych przypadków. Inaczej nie uwolnisz się od odpowiedzialności.

Przykładowo: jesteś kierowcą autobusu (nie jest to przewóz z grzeczności, bo odbywa się odpłatnie). Odpowiadasz więc za pasażerów na zasadzie ryzyka. Dochodzi do wypadku z wyłącznej winy kierowcy drugiego pojazdu. W takiej sytuacji Twój ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania z Twojego OC, powołując się na to, że szkoda powstała z wyłącznej winy osoby trzeciej (tego drugiego kierowcy).

Kiedy kierowca odpowiada na zasadzie ryzyka?

Teraz trzeba jeszcze odpowiedzieć na pytanie, kiedy ponosisz odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Będą to takie sytuacje jak:

  • odpłatny przewóz,
  • szkody wyrządzone pieszym i rowerzystom,
  • szkody wyrządzone pojazdom niebędącym w ruchu (np. zaparkowanym samochodom).

Odpowiedzialność kierowcy na zasadzie ryzyka i winy – podsumowanie

  1. Jako kierowca pojazdu mechanicznego (np. samochodu) możesz odpowiadać na dwóch zasadach: na zasadzie winy lub zasadzie ryzyka.
  2. Odpowiedzialność na zasadzie winy oznacza, że musisz naprawić szkody tylko w sytuacji, gdy ponosisz winę za całe zdarzenie. Taki rodzaj odpowiedzialności ma miejsce w razie przewozu z grzeczności lub podczas zderzenia się z innym pojazdem będącym w ruchu.
  3. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka to natomiast sytuacja, w której masz obowiązek naprawienia szkód nawet, gdy do wypadku doszło nie z Twojej winy. Istnieją tylko 3 sytuacje, w których możesz się zwolnić z odpowiedzialności.
  4. Na zasadzie ryzyka odpowiadasz względem szkód wyrządzonych osobom przewożonym odpłatnie, rowerzystom, pieszym i pojazdom niebędącym w ruchu.

Zobacz inne artykuły, które mogą Cię zainteresować:

dochodzenie roszczeń odszkodowawczych

Baza wiedzy

Dochodzenie roszczeń odszkodowawczych w razie wypadku lub kolizji

Wypadek czy kolizja – to sytuacje, w których można uzyskać odszkodowanie od ubezpieczyciela sprawcy, ewentualnie zlikwidować szkodę z własnego AC. Czego można się domagać i jak wygląda dochodzenie roszczeń odszkodowawczych?

odszkodowanie z OC sprawcy kolizji

Baza wiedzy

Odszkodowanie z OC sprawcy kolizji – kiedy Ci się należy i jak możesz zadbać o uzyskanie maksymalnej kwoty?

Nawet przy zachowaniu dużej ostrożności na drodze nie zawsze jesteś w stanie uniknąć stłuczki. Jeśli dojdzie do niej z winy drugiego kierowcy, przysługuje Ci odszkodowanie z OC sprawcy kolizji.

odszkodowanie z OC sprawcy wypadku

Baza wiedzy

Odszkodowanie z OC sprawcy wypadku – czego możesz się domagać?

Każdej osobie poszkodowanej należy się odszkodowanie z OC sprawcy wypadku drogowego. Możesz się przy tym domagać zarówno naprawy szkód materialnych, jak i tzw. szkód na osobie.

Skontaktuj się
z nami i rozpocznijmy współpracę

Skontaktuj się