Wypadek wiąże się nie tylko z bólem i cierpieniem samego poszkodowanego, ale także jego bliskich – szczególnie, gdy zdarzenie spowodowało trwałą utratę zdrowia albo doprowadziło do śmierci. Właśnie dlatego przepisy przewidują rónież zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej.
Zadośćuczynienie a odszkodowanie
Na wstępie warto przypomnieć o jednej ważnej kwestii – zadośćuczynienie i odszkodowanie to dwa zupełnie odrębne pojęcia. W skrócie można powiedzieć, że zadośćuczynienie łączy się ze szkodą niemajątkową, a odszkodowanie – ze szkodą majątkową.
W praktyce oznacza to, że o ile odszkodowanie powinno pokryć wszystkie wydatki i straty finansowe poniesione w związku z danym zdarzeniem, to rola zadośćuczynienia jest już zupełnie inna. Ma ono stanowić rekompensatę za te przeżycia, których nie da się wyrazić w pieniądzach. Mowa tu o bólu, cierpieniu, strachu czy utracie perspektyw na przyszłość.
Temat zadośćuczynienia bardzo często łączy się też z prawem karnym. Wszystko dlatego, że naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia zgodnie z art. 157 Kodeksu karnego jest przestępstwem.
Zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej – kiedy możesz je otrzymać?
Po tym wstępie można już przejść do jednej z najważniejszych kwestii, a więc odpowiedzi na pytanie, kiedy możesz otrzymać zadośćuczynienie jako członek rodziny osoby poszkodowanej.
Oczywistym jest, że nawet jeśli wypadek, błąd lekarza czy inne tego rodzaju zdarzenie dotyczy nie bezpośrednio Ciebie, ale bliskiej Ci osoby, to taka sytuacja i tak będzie mieć duży wpływ na Twoje życie. Będziesz bać się o zdrowie bliskiej osoby, martwić się pogarszającym się stanem jej zdrowia, a jeśli dojdzie do najgorszego i poszkodowany umrze – musisz zmierzyć się ze stratą i zerwaniem więzi rodzinnych. Właśnie dlatego w niektórych przypadkach i Tobie należy się odpowiednia rekompensata za doznane krzywdy.
Jak wcześniej regulowano kwestię zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej?
Jeszcze kilka lat temu zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej przepisy przewidywały tylko na wypadek śmierci. Zgodnie bowiem z art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego:
Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
Jeśli więc wypadek czy błąd medyczny zakończył się śmiercią bliskiej Ci osoby, sprawa była oczywista. Problemy pojawiały się natomiast w momencie, gdy poszkodowany wprawdzie nie stracił życia, ale znalazł się w ciężkim stanie – np. w stanie wegetatywnym albo wymagał Twojej stałej opieki.
Z punktu widzenia więzi rodzinnych skutki mogły być podobne co w przypadku śmierci. Nie zmieniało to jednak faktu, że art. 446 § 4 wyraźnie odnosił się jedynie do sytuacji, gdy poszkodowany zmarł. A zgodnie z Kodeksem cywilnym zadośćuczynienie można otrzymać tylko, gdy ustawa tak stanowi. Tym samym skoro przepisy milczały na temat zadośćuczynienia dla rodziny osoby poszkodowanej, która przeżyła, prowadziło to do sytuacji, gdy nie przysługiwały Ci jakiekolwiek pieniądze. Nawet, jeśli wydawało Ci się to zupełnie niesprawiedliwe.
Zadośćuczynienie dla rodziny poszkodowanego, gdy poszkodowany żyje – co zmieniło się w ostatnich latach?
Na szczęście od kilku lat zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej można otrzymać także, gdy pokrzywdzony żyje. Zmiany w tym zakresie zapoczątkowała uchwała z dnia 27 marca 2018 roku (III CZP 60/17). Sąd Najwyższy uznał wówczas, że:
Sąd może przyznać zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Zgodnie z cytowaną uchwałą rekompensata pieniężna na podstawie art. 446 § 4 mogła Ci przysługiwać także, gdy Twój bliski żyje, pod warunkiem, że szkoda wynikała z czynu niedozwolonego oraz wiązała się z ciężkim i trwałym uszczerbkiem na zdrowiu.
Zaledwie rok później SN zajął jednak zupełnie przeciwne stanowisko. To sprawiało, że Twoja sytuacja stała się niejasna i trudno było jednoznacznie stwierdzić, czy zadośćuczynienie Ci się należy, czy też nie. Całkiem niedawno, bo w 2021 roku, w Kodeksie cywilnym pojawił się jednak nowy przepis – art. 4462 , który odnosi się właśnie do zadośćuczynienia za zerwane więzi z uwagi na stan wegetatywny. Jasno wskazuje, że jeśli ciężkie i trwałe uszkodzenie ciała uniemożliwia nawiązanie kontaktu lub kontynuowanie więzi rodzinnej, możesz otrzymać zadośćuczynienie, choć poszkodowany żyje. Dzięki temu wątpliwości zniknęły, a dochodzenie zadośćuczynienia stało się prostsze.
Zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej – podsumowanie
- zadośćuczynienie to pieniężna rekompensata za doznane krzywdy (ból i cierpienie),
- może otrzymać je nie tylko sam poszkodowany, ale i osoby mu najbliższe,
- zadośćuczynienie dla członków rodziny przewidziano przede wszystkim dla sytuacji, gdy poszkodowany poniósł śmierć,
- od 2021 roku jako osoba bliska dla pokrzywdzonego możesz jednak otrzymać taką rekompensatę za krzywdy również, gdy poszkodowany przeżył,
- zadośćuczynienie będzie Ci przysługiwać w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia uniemożliwiającego nawiązanie lub kontynuowanie więzi rodzinnej z poszkodowanym.
