Baza wiedzy

Zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych – komu się należy i w jakiej wysokości?

Prawniczka Joanna Szymanowska | 29.11.2021

zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych

Wypadek pociąga za sobą konsekwencje, które niekoniecznie odczuje tylko sam poszkodowany. Gdy w wyniku takiego zdarzenia dochodzi do najgorszego, ogromne cierpienie może spotkać i Ciebie jako osobę bliską. W tej sytuacji zmagasz się przecież z ogromną stratą. Właśnie dlatego, nawet gdy nie jesteś uczestnikiem wypadku, możesz otrzymać pewną rekompensatę. Jest to zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych.

Jakie prawa ma rodzina zmarłych poszkodowanych?

Choć Polacy są coraz bardziej świadomi przysługujących im praw, to niejedna rodzina zmarłego wciąż nie wie, czego tak naprawdę może się domagać.

Pewnie w pierwszej kolejności do głowy przyszło Ci odszkodowanie. W podobny sposób myśli zresztą większość osób. Ubiegają się więc o odpowiednią sumę, a kiedy takie odszkodowanie już otrzymają, wydaje im się, że dostali wszystko, czego mogli żądać.

To jednak zdecydowanie nieprawda. Oprócz tzw. stosownego odszkodowania, które należy Ci się właśnie jako osobie bliskiej i pod warunkiem, że śmierć doprowadziła do znacznego pogorszenia się Twojej sytuacji życiowej, możesz otrzymać także szereg innych świadczeń.

Będzie to przede wszystkim zwrot kosztów pogrzebu i kosztów leczenia (jeśli pokryjesz je z własnej kieszeni). Co więcej, w niektórych przypadkach masz także prawo do renty i wspomnianego już zadośćuczynienia.

Jak widzisz, katalog jest więc znacznie szerszy. Przyznanie Ci jednego z tych świadczeń nie odbiera przy tym prawa do pozostałych. Każde z nich pełni bowiem zupełnie inną funkcję, dlatego niewykluczona jest nawet sytuacja, w której otrzymasz je wszystkie. A wtedy finalna suma będzie zdecydowanie wyższa niż przy wypłacie samego odszkodowania. Właśnie dlatego tak ważne jest, by znać swoje prawa.

Czym jest zadośćuczynienie?

Wiesz już, że każde z wyżej wymienionych świadczeń odgrywa konkretną rolę. Mimo wszystko odszkodowanie i zadośćuczynienie często są ze sobą mylone. Czym więc się od siebie różnią?

To pierwsze ma za zadanie wyrównać straty materialne związane z danym zdarzeniem. Rola zadośćuczynienia jest natomiast zupełnie inna. Stanowi ono pieniężną rekompensatę za doznane przez Ciebie krzywdy, czyli te następstwa wypadku, które nie mają nic wspólnego ze sferą materialną. Mowa tu o poczuciu straty, zerwaniu więzi, cierpieniu i tęsknocie.

W tym miejscu możesz zastanawiać się wprawdzie – na co mi jakiekolwiek pieniądze? I tak nie zwrócą przecież czyjegoś życia i nie wymażą cierpień. Zdecydowanie nie jest to więc idealna rekompensata. Trudno jednak o inne, lepsze rozwiązanie. Kiedy otrzymujesz zadośćuczynienie, wprawdzie wciąż musisz żyć z bólem i poczuciem straty. Jednocześnie wiesz jednak, że Twoja tragedia nie pozostała niezauważona i że podjęto przynajmniej próbę częściowego naprawienia poniesionych przez Ciebie szkód niemajątkowych.

Jaka jest wysokość zadośćuczynienia?

Przepis dotyczący zadośćuczynienia, czyli art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego, nie należy do rozbudowanych:

Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Z cytowanego artykułu wynika więc jedynie, że:

  • masz takie prawo jako najbliższy członek rodziny zmarłego,
  • taka kwota ma rekompensować Twoje krzywdy,
  • zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych musi być „odpowiednie”.

Jak widzisz, brakuje tu konkretów, bo „odpowiednia” kwota dla każdego może oznaczać zupełnie coś innego. Sprawy nie ułatwia też fakt, że zadośćuczynienie odnosi się do krzywd, a więc do przeżyć, które trudno w jakikolwiek sposób oszacować.

Zawsze przyjmuje się jednak, że musi być ono ekonomicznie odczuwalne, a więc na tyle duże, by rzeczywiście spełniało swoje zadanie. Jednocześnie czynników, od których zależy wysokość zadośćuczynienia, jest naprawdę wiele. Znaczenie ma tu m.in. Twój wiek, stopień pokrewieństwa, więź łącząca Cię ze zmarłym i rozmiar doznanych krzywd.

W dwóch z pozoru podobnych sprawach zasądzone kwoty mogą więc skrajnie się od siebie różnić. Z tego powodu określenie odpowiedniej kwoty na własną rękę, nawet w oparciu o dotychczasowe orzeczenia sądów, może okazać się sporym wyzwaniem.

Jak wyrok Sądu Najwyższego wpłynął na zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych?

Jeszcze kilka lat temu zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych oscylowało w granicach od 10 do około 100 tysięcy złotych. Kwota ta nie zawsze wydawała się odpowiednia. Wątpliwości w tym zakresie wzrosły jeszcze po katastrofie smoleńskiej. Wówczas Państwo zawarło ugodę z większością rodzin, a te otrzymały po 250 tysięcy tytułem zadośćuczynienia.

Wiele w tym zakresie zmienił wydany wówczas wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2017 roku (sygn. akt I CSK 595/16). Sprawa dotyczyła siostry i siostrzeńca księdza zmarłego w katastrofie. Według sądu okręgowego i apelacyjnego odpowiednim zadośćuczynieniem były kwoty wysokości 70 tysięcy złotych.

Sąd Najwyższy był jednak innego zdania. Uznał, że w podobnych sprawach o zadośćuczynienie i przy podobnym rozmiarze krzywdy sposób określania wysokości zadośćuczynienia podlega pewnym ograniczeniom. Oznacza to, że jeśli pokrzywdzone są osoby w podobnym wieku, w wyniku tego samego zdarzenia i ze zmarłym łączyły je podobnie mocne więzi oraz podobna była skala przeżywania bólu i straty, to i wysokość zadośćuczynienia powinna być podobna.

Z racji tego, że rodziny zmarłych, które zawarły ugodę, otrzymały po 250 tysięcy złotych, siostrze i siostrzeńcowi księdza przyznano zadośćuczynienie wysokości 300 tysięcy. Kwotę zasądzoną przez sąd okręgowy i apelacyjny (czyli wspomniane 70 tysięcy) SN uznał natomiast za „rażąco zaniżoną”.

Najbliższy członek rodziny zmarłego – co to właściwie oznacza?

Jak możesz zauważyć, w cytowanym przepisie znajduje się takie sformułowanie jak „najbliższy członek rodziny zmarłego”. Z tego powodu w omawianej sprawie SN musiał jeszcze rozstrzygnąć, jak należy rozumieć to pojęcie.

Sąd stanął na stanowisku, że zdecydowanie nie chodzi tu jedynie o więzy krwi. W końcu zadośćuczynienie ma być rekompensatą za cierpienie. A tego cierpienia w największym stopniu doświadcza wcale nie osoba najbliżej spokrewniona, ale taka, którą ze zmarłym łączyły najmocniejsze więzi.

Z tego powodu zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych – wbrew dosłownemu brzmieniu przepisu – należy się tym osobom, dla których zmarły był najbliższy pod względem emocjonalnym. Oznacza to, że samo bycie np. rodzicem zmarłego nie przesądza o prawie do zadośćuczynienia, a z drugiej strony takiego świadczenia możesz domagać się nawet jako osoba niespokrewniona – np. konkubent.

Zadośćuczynienie dla rodzin ofiar śmiertelnych – podsumowanie

  1. W razie śmierci bliskiej osoby należy Ci się znacznie więcej, niż tylko odszkodowanie. Przepisy przewidują także inne świadczenia, takie jak zwrot kosztów pogrzebu i leczenia, renta oraz zadośćuczynienie. Co więcej, nie wykluczają się one wzajemnie. To oznacza, że w niektórych przypadkach możesz otrzymać nawet je wszystkie.
  2. Zadośćuczynienie to pieniężna rekompensata za te następstwa wypadku, które nie mają nic wspólnego ze sferą materialną. W przypadku śmierci bliskiej osoby będzie to więc poczucie straty i zerwane więzi.
  3. Zgodnie z przepisami kwota zadośćuczynienia powinna być „odpowiednia". Trudno jednak określić, co tak właściwie rozumie się przez to pojęcie. Przyjmuje się więc, że pod uwagę trzeba wziąć wszystkie okoliczności konkretnej sprawy i przyznać Ci taką sumę, która możliwie najpełniej zrekompensuje doznane krzywdy.
  4. Śmierć poszkodowanego będzie wiązała się z największym cierpieniem nie dla osób najbliżej spokrewnionych ze zmarłym, ale takich, które łączyły z nim najsilniejsze więzi. Właśnie dlatego sam stopień pokrewieństwa nie przesądza o prawie zadośćuczynienia. Co więcej, taką rekompensatę nieraz możesz otrzymać także jako ktoś spoza rodziny – np. konkubent.

    Jesteś poszkodowany?

    Sprawdź za darmo, jaka kwota Ci się należy!

    Zobacz inne artykuły, które mogą Cię zainteresować:

    zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej

    Baza wiedzy

    Zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej – zmiana przepisów na korzyść rodziny poszkodowanego

    Jeszcze do niedawna istniała tylko jedna sytuacja, w której rodzina poszkodowanego mogła otrzymać zadośćuczynienie – gdy doszło do jego śmierci. Nowy przepis Kodeksu cywilnego pozwala Ci jednak otrzymać zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej nie tylko, gdy bliska Ci osoba zmarła.

    zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej

    Baza wiedzy

    Zadośćuczynienie dla członków rodziny osoby poszkodowanej

    Wypadek bardzo często wiąże się z cierpieniem nie tylko poszkodowanego, ale także jego bliskich. Właśnie dlatego przepisy przewidują zadośćuczynienie dla rodziny osoby poszkodowanej.

    zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej

    Baza wiedzy

    Zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej – kiedy Ci przysługuje i jaka jest jego wysokość?

    Utrata członka rodziny wiąże się z ogromnym cierpieniem i poczuciem straty. Przepisy przewidują więc, że obok odszkodowania czy renty możesz otrzymać rekompensatę za doznane krzywdy – zadośćuczynienie za śmierć osoby bliskiej.

    Skontaktuj się
    z nami i rozpocznijmy współpracę

    Skontaktuj się